O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun masalalar:
1. Vega yulduzining (Liraning α – si) effektiv temperaturasi va radiusini toping. Uning burchak diametri 0,0035 - ga, yillik parallaksi 0,123 - ga va bolometrik ravshanligi 0^m,54 - ga tengdir. Quyoshning bolometrik yulduz kattaligi -26^m,8, Quyosh doimiysi 2 kal/(sm².min) - ga tengdir.
2. Yulduz ikki, to’rt va n marotaba katta masofaga ko’chirilganda uning ko’rinma yulduz kattaligi qanchaga o’zgaradi, shuncha marotaba yaqinlashtirilgandachi?
3. Quyoshning ko’rinma vizual yulduz kattaligi va ungacha bo’lgan masofa ekanligini bilgan holda, uning absolyut vizual yulduz kattaligini aniqlang.


XVIII. Amaliy mashg’ulot
Astrofotometriyadan masalalar yechish
1. Birinchi yulduz ikkinchisiga qaraganda 16 marta ravshan ularning yulduz kattaliklarini farqi nimaga teng.

Berilgan: m2 – m1=?

Yechish: Tarifga ko’ra u holda bo’lib, ekanligini topamiz.

2. Quyoshning Siriusga nisbatan necha marotaba ravshanligini aniqlang.

Berilgan: mq=-2,6 mc= -1,6

Yechish: Quyosh Siriusga nisbatan taxminan 10^10marotaba ravshan.

3. 3,4 yulduz kattaligiga ega bo’lgan yulduz kattaligi -1,6 bo’lgan Siriusdan necha marotaba xira? Agar har ikkala yulduz ham bizdan 3 Pk masofada yotsa ularning absolyut yulduz kattaliklari nimaga teng bo’lar edi?

Berilgan: m1=-1,6 m2=3,4 D=3 Ps

Yechish: shuning uchun yoki bu yerdan ekanligi kelib chiqadi. Absolyut yulduz kattaligini topish uchun munosabatdan foydalanamiz. M=m+5-5lgD M1=m1+5lgD= - 1,6+5-5lg3=1 M2=m2+5-5lgD=3.4+5-5lg3=6 Bir xil masofada joylashgan yulduzlarning absolyut yulduz kattaligini, ko’rinma yulduz kattaliklarini farqiga tengligidan ham topish mumkin.

4. Aqrab turkimidagi ξ yulduzning ko’rinma yulduz kattaligi 3 ga teng bo’lib, ungacha masofa 7500 yorug’lik yiliga teng bo’lsa, uning yorqinligini aniqlang.

Berilgan: m=3 D=7500 yorug’lik yili. L=?

Yechish: Yorqinligi va absolyut yulduz kattaligi orasidagi bog’lanishdan foydalanamiz. L=2,512^5-M; yoki lgL=0,4(5-M), M=m+5-5lgD, 1Ps=3,26 yorug’lik yili U holda Dps=7500 yo y. 3,26 y.yili=2300Ps, M=3+5-5lg2300=-8,8 lgL=0,4[5-(-8,8)]5,32; L3,3·10^5 ekanligini topamiz.