O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun savol va masalalar:
1. Oyning gardishidagi tog’ tizmalari tishli ko’rinishda bo’lib, uning balandligi 1 ga tengdir. Balandlikni kilometrlarda hisoblang.
2. Yerdan teleskopdan qaralganda oydagi 1 km kattaligidagi obyektlar ko’rinadi. Xuddi shunday teleskop bilan Marsning buyuk ro’para turish davrida (55mln.km. masofada bo’lganida) undagi qanday eng kichik obyektlarni ko’rish mumkin.
3. Yerdan ko’rinadigan yulduz turkumlari Oydan ham (huddi shunday) ko’rinadimi?


XIV. Amaliy mashg’ulot
Tutilish. Oy va Quyosh tutilishlari
1. Quyosh tutilishi paytida, Oyda turgan tasavvurdagi kuzatuvchi nimani ko’radi?
Javob: Yerning tutilishini kuzatadi, chunku Yer Oy soyasida turgan bo’ladi.
2. Nima uchun Oyning halqa shakl tutilishi yuz bermaydi?
Javob: Oy orbitasini apogey nuqtasida bo’lganida, Quyoshdan kichik bo’lganligi sababli, Quyoshning halqa shakl tutilishi yuz beradi. Oy Quyoshdan ham, Yerdan ham kichik bo’lganligi sababli Oyning halqa shakl tutilishi yuz bermaydi.
3. Sankt-Peterburgdagi Pulkovo observatoriyasining vaqti bilan kechasi da to’la oy tutilishi yuz berdi. Bu hodisa Moskva vaqti bilan qachon yuz beradi? Moskva shahrini uzunlamasi Pulkovo observatoriyasi uzunlamasiga nisbatan sharq tomonga ga tengdir.

Berilgan: t2 - ?

Yechish: Vaqtlarning ayrimasi, joylarning uzunlamalarini ayrimasiga teng ekanligini va Moskva shahrining uzunlamasini hisob boshi Pulkovo observatoriyasiga nisbatan olinganligi sababli 2=0 bo’lib, quyidagini topamiz. - ga tengligini topamiz. Ya’ni oyning to’la tutilishi Moskva vaqti bilan ertalab 2^h13^m,6- da kuzatiladi.

4. Joriy yilda Oy tutilishi avgust oyida sodir bo’lgan bo’lsa, kelgusi yilning iyul oyida ham Oy tutilishi bo’lishi mumkinligi? Joriy yilning oktabr oyidachi?