O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun masalalar:
1. Arkturning yorqinligi 100-ga, temperaturasi esa 4500 K - ga teng bo’lsa, Arktur Quyoshga qaraganda necha marotaba katta bo’ladi?
2. Sirius yulduzining ko’rinma yulduz kattaligi -1,58 - ga teng bo’lib, yo’ldoshiniki 8,44 - ga tengdir. Sirius haqiqiy yorqinligini yo’ldoshining haqiqiy yorqinligidan necha marta katta ekanligini toping.
3. Sirius yulduzining absolyut yulduz kattaligini hisoblang. Sirius parallaksi 0,371 va ko’rinma yulduz kattaligi -1,58 - ga tengdir.
4. Antares yulduzining parallaksi 0,009 - ga, ko’rinma yulduz kattaligi +1,22 - ga teng ekanligini bilgan holda uning absolyut yulduz kattaligini hisoblang.
XIX. Amaliy mashg’ulot
Astronomik priborlar va metodlar
1. Oyga yo’naltirilgan teleskop obyektiviga uchburchak shaklidagi qog’ozni kleylasak, kuzatuvchi uchun Oy shakli qanday o’zgaradi?
Javob: Oy tasvirining shakli o’zgarmay tasvir nisbatan xira bo’ladi.
2. Teleskop obyektivi oldiga barmog’ingizni qo’ysangiz, teleskopga qaragan kishi barmog’ni ko’radimi?
Javob: Ko’rmaydi, chunki bunday masofadagi predmetni obyektiv fokusida tasviri hosil bo’lmaydi
3. Obyektivining diametri 8sm, bo’lgan teleskopni nazariy ajrata olish kuchi va sezgirlik kuchini aniqlang.

Berilgan: D=8 sm S=? m=?

Yechish: Teleskopning ajrata olish kuchi deb ikki yulduzni ajratib ko’rsata oladigan burchak masofani minimal qiymatiga aytiladi. Teleskopning nazariy ajrata olish kuchi - ga teng bo’lib, bunda D obyektiv diametri santimetrlarga ifodalangandir. Teleskopning sezgirlik kuchi esa teleskop ajrata oladigan yulduzlarning minimal ko’rinma yulduz kattaligiga aytiladi. m=7,5+5lgD formula bilan aniqlanadi. (D-obyektivning diametri santimetrlarda) m=9,5+5lgD (D-obyektivning diametri dyumlarda, 1dyum=25mm), ya’ni yulduz kattaligi.

4. Obyektivining fokus masofasi 160 sm bo’lgan okulyar 200 - ga teng bo’lgan kattalashtirishni 12 metrli fokus masofali obyektivda bu okulyar qanday kattalashtirishga ega bo’ladi?

Berilgan: F1=160 sm K1=200 F2=12 sm K2=?

Yechish: Teleskop kattalashtirishi formula bilan aniqlanib, bunda F - obyektiv fokus masofasi, f - okulyar fokus masofasidir. Bu formuladan bo’lib uni ga quyamiz. marotaba kattalashtirib berishini topamiz.