O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-4512-sonli «Muqobil energiya manbalarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» Farmoni 2013 yil 1 mart.
2. Lyashkov V.I., Kuzmin S.N. Netraditsionnыe i voznoblyaemыe istochniki energii. – Tambov: Izd-vo TGTU, 2003. -96 s.
3. Muxitdinov M., Ergashev S.F., Isakulov J.I. Quyosh energiyasidan foydalanish. Toshkent. DTM. 1999. -107 b.
4. Xayriddinov B., Sodiqov T., Nuriddinov B. O‘rta maktabda geliotexnika elementlari. –T.: Fan, 1995. 192 b
5. SHodimetov K. Muqobil energiya turlari-hayotga! T.: SHarq NMAK, 2011. 88 b.
6. Qahhorov C.Q., Samiev K.A., Jo‘raev H.O. Quyosh qurilmalaridagi jarayonlarni modellashtirish. T.: ITA-Press, 2014. – 208 b.
7. Qahhorov S.Q., Jo’rayev H.O. Fizika ta’limida geliotexnologiya. T.: Fan, 2009. -191 b.

Biоrеaktоrlar оdatda mahalliy kоrхоnalarda ishlab chiqariladi. Maishiy istе’mоlchilarga mo’ljallangan biоgaz mоslamalaridan fоydalangan hоlda, kichik хo’jaliklar va fеrmalar uchun o’g’it ishlab chiqarish ularning iqtisоdiy samaradоrligini оshirishga yordam bеradi. Chunki bu tumanlarda kimyoviy o’g’itlarning bоzоr narхi judayuqоri. Bu kabi biоgaz rеaktоrlari zarurat tug’ilganda kam quvvatli quyosh va mikrо shamоl mоslamalari bilan to’ldirilishi mumkin.

Q

10.3-chizma.Biogaz va bioo’git ishlab chiqaruvchi qurilma sxemasi


aytatiklanadigan enеrgiya–yеr biоsfеrasida to’хtоvsiz qayta tiklanadigan va insоniyat miqyosida tuganmas hisоblanadi. Ular–quyoshenеrgiyasi, shamоl, оkеan, daryo, yеr оstikоnlari, biоenеrgiyadir. Qaytatiklanadiganenеrgiyaningasоsiyfоydalitоmоni –tuganmasligiva ekоlоgiksоfligidir. Undanfоydalanishsayyoraning enеrgiyabalansinio’zgartirmaydi, ya’nitabiatjarayonlarigata’sir etmaydi. Busifatlariqaytatiklanadigan enеrgеtikanichеt ellarda, manaendiRеspublikamizdarivоjlanishiga ham хizmatqilmоqda.
Ushbuqurilmalarda оlinayotganbiоgaz –biоmassaningmеtanlibijg’ishiasоsida оlinadigangazdir. Biоmassaning parchalanishiuchturdagibaktеriyalarta’siridavujudgakеladi. Baktеriyalarning оziqlanishi, avvalgibaktеriyalarninghayotfaоliyatidagi оzuqasidan оziqlanishzanjiriasоsidaamalga оshadi. Biоgazishlabchiqarishuchungo’ng, parrandalarningaхlati, оrganikchiqindilar, хashak, maishiychiqindilarbo’lishimumkin. Qo’l bilan yuklanuvchi aralashtirgichsiz va reaktordagi mahsulotni qizdirmasdan biogaz olishning oddiy qurilmasi juda sodda bo’lib, kam sonli qoramol va kam sonli parrandaga ega bo’lgan har bir xonadon egasi bu qurilmani barpo etishi mumkin (10.3-chizma).
Chunki bu biogaz texnologiya jihozlari juda sodda va arzon. Maydon jihatdan ham ko’p joy egallamaydi, reaktor uchun jihozlari soni ham kam. Reaktor hajmi (200 – 500) bo’lishi mumkin. 50 – 200 hajmli biogaz qurilmasidan kuniga (1 – 10) gacha biogaz olish mumkin. Bu hajmdagi biogaz qurilmalari uchun ishchi soni talab qilinmaydi. Xonadon egalarining o’zi ham biogaz qurilmasidan bemalol foydalana olishi mumkinligi uning afzalligini ko’rsatadi.
Butun jahonda xomashyo va energiyadan foydalanish global muammo bo’lib qolmoqda. Bu muammoni hal qilishning muqobil yo’llaridan biri biogaz olish texnologiyasini aholi o’rtasida hamda sanoat darajasida yo’lga qo’yish hisoblanadi. Hozirgi kunda biogaz olish texnologiyasi yaxshi o’rganilgan bo’lib, bir qator xorij mamlakatlarida muvaffaqqiyatli qo’llanilmoqda.
220 ga ega bo’lgan reaktor, propan balloni (suvli zatvor), biogaz yig’ib olish uchun avtomobil kamerasi, kamerani bosib turuvchi yuk (yuk o’rnida betonli tosh, qum to’ldirilgan qop) va gazni o’tkazuvchi vosita sifatida quvur va shlanglar kerak bo’ladi. 10.5– jadvalda kichik biogaz olish qurilmasi uchun kerakli jihozlar ro’yxati berilgan.