Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti pedagogik ta’lim fakulteti

1.2 Oliy ta’lim va maktab o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni tashkil etishning ilmiy-amaliy yondashuvlari.
Maktabda malakali o‘qituvchilar faoliyat ko‘rsatib, tarbiyaviy ishlarni ilmiy-pedagogik asosda qurmoqda. Ayrim hollarda ota-onalarning pedagogika va psixologiya fanlari bo‘yicha zarur bilimga ega emasligini hisobga olib, maktab ularga tegishli ilmiy-metodik yordam ko‘rsatish, oliy ta’limiy tarbiya madaniyatini yuksaltirishga ko‘maklashishga chaqiriladi. P.P. Blonskiyning ta'kidlashicha, ota-onalarni tarbiyalamasdan bolalarni tarbiyalash mumkin emas.
Oliy ta’lim bilan ishlashda o'qituvchi bir vaqtning o'zida bir nechta rollarni bajaradi:
1) maslahatchi: oliy ta’limda ota-onalar va bolalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning ahamiyati va imkoniyatlari to'g'risida oliy ta’limni xabardor qiladi; bolaning rivojlanishi haqida gapiradi; bolalarni tarbiyalash va boshqalar bo'yicha pedagogik maslahatlar beradi;
2) maslahatchi: oliy ta’lim huquqi masalalari, oliy ta’limda shaxslararo o'zaro munosabatlar masalalari bo'yicha maslahat beradi; muayyan oliy ta’limga yo'naltirilgan ta'limning mavjud usullari haqida ma'lumot beradi; ota-onalarga oliy ta’limda bolaning normal rivojlanishi va tarbiyasi uchun zarur shart-sharoitlarni qanday yaratish kerakligini tushuntiradi va hokazo;
3) himoyachi: ota-onalarning shaxsiyati to'liq tanazzulga uchragan (alkogolizm, giyohvandlik, bolalarga nisbatan shafqatsizlik) va buning natijasida kelib chiqadigan beqaror hayot muammolari, e'tiborning etishmasligi, inson huquqlarini himoya qilishda bolaning huquqlarini himoya qiladi. ota-onalarning bolalarga munosabati.
Turli tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, barcha zamonaviy yosh ota-onalar farzandlarini qanday tarbiyalashni bilishmaydi. Ushbu hodisaning sabablari orasida A.P. Sitnik quyidagilarni ta'kidlaydi:
1) bir farzandli va kam farzandli bo‘lish (ayniqsa, shahar sharoitida) odamlarning o‘z aka-uka va opa-singillariga g‘amxo‘rlik qilish va ularni tarbiyalashda amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lmasliklariga, oliy ta’limiy munosabatlar tajribasiga ega bo‘lmasligiga olib keladi;
2) keksa avloddan alohida yashash yosh oliy ta’limlarni farzand tarbiyasi masalalarida oqsoqollar donoligidan foydalanish imkoniyatidan mahrum qiladi;
3) xalq pedagogikasi an’analari butunlay yo‘qolgan;
4) agar ilgari hamma odamlar bir-birini taniydigan qishloq sharoitida ota-onalar tarbiyasiz farzand ko'rishdan, bolalar esa o'zini noloyiq tutishdan uyalgan bo'lsa, shahar sharoitida bolalar o'rtasidagi muloqotning avtonomiyasi. va kattalar aholisi ko'paydi;
5) yuzaga kelayotgan ijtimoiy va iqtisodiy qiyinchiliklar, oliy ta’limlarning moddiy ta'minlanmaganligi oliy ta’lim ichidagi hissiy kayfiyat darajasini pasaytiradi, oliy ta’limdagi nizolarni kuchaytiradi, oliy ta’limiy munosabatlar va tarbiyani yomonlashtiradi.
Ushbu sabablar ota-onalarning pedagogik madaniyatini oshirish bo'yicha ishlarni faollashtirish zarurligini taqozo etadi, ya'ni ularning pedagogik, psixologik, insoniy fanlar bo'yicha fiziologik bilimlari, shuningdek, bolalarning oliy ta’limiy va ijtimoiy ta'limining shakllangan ko'nikma va qobiliyatlari; ularning individual va yosh farqlarini hisobga olgan holda (M E. Ivanova, G. N. Pashkevich).
L.N. Tolstoy o'zining kundalik yozuvlarida ta'kidlaganidek, "tarbiya biz o'zimizni tarbiyalamasdan, bolalarimizga ta'lim berishni xohlasakgina, murakkab va qiyin ko'rinadi. Farzand tarbiyasi bilan bog‘liq biron bir mashg‘ulotni bilmayman, deydi yozuvchi, o‘z-o‘zini tarbiyalashdan tashqari. Men ta'lim uchun ikkita qoidani bergan bo'lardim: nafaqat o'zingiz yaxshi yashang, balki o'z ustingizda ishlang, doimo takomillashing va hayotingizdan hech narsani bolalardan yashirmang.
Anton Semenovich Makarenko maktab o'quvchilar orqali oliy ta’limiy ta'limni yaxshilashga ta'sir qilishi kerak degan fikrda edi. U shunday dedi: “Maktab va oliy ta’limga kelsak, men hech qachon ota-onamga qo'ng'iroq qilmaganman. Men o'qituvchiman ... va agar men bolalarni tarbiya qilsam, men malakali tarbiyachiman, shuning uchun men bolalarni oliy ta’limda ijobiy ta'sir ko'rsatishga majbur qilaman deb o'yladim. Ushbu nuqtai nazarni o'zlashtirishga harakat qiling va siz bolalarga oliy ta’lim uchun mas'uliyatni his qilishga o'rgatganingizda, bu qanchalik oson bo'lishini ko'rasiz. Bolalarni maktabda shunday tarbiyalash kerakki, ular oliy ta’limga qo'shimcha sog'lom oqim olib kelsin, ular oliy ta’limni qayta tarbiyalash uchun emas, balki ular oliy ta’limga davlat maktabining vakillari sifatida borishlari va bu g'oyalarni oliy ta’limga etkazishlari kerak. hayot.
A.S.ning g'oyasi. Makarenkoning talabalar orqali oliy ta’limga ta'siri haqida jiddiy e'tiborga loyiqdir. Ushbu satrlar muallifi maktabda ishlagan paytida uning samarasiga shaxsan bir necha bor ishonch hosil qilgan.
S.P. Shevyrev o'zining "Oliy ta’lim tarbiyasining davlat ta'limiga aloqasi to'g'risida" maqolasida "davlat ta'limi", ya'ni maktab ta'limining afzalliklari haqida gapiradi: birinchidan, "ideal oliy ta’lim doirasidan xarakter ijtimoiy munosabatlarning hayotiy sohasiga o'tadi. ”, “U olib keladigan ikkinchi foyda, oliy ta’limlardan olib kelingan boshqa tafakkur, xarakterlar, odatlar, odatlar, noto'g'ri qarashlarni birlikka olib kelishdan iborat. Insonda shaxsiy xarakterni shakllantirish uchun oliy ta’limning o'ziga xos ruhi juda foydali. ...Ta’limning asosiy vazifasi, S.P. Shevyreva "uy hayvonlariga to'g'ri tuproq, oziq-ovqat, yorug'lik va atrof-muhitni taklif qilish kerak, shunda u bu sharoitda o'zini rivojlantiradi. O'qitish faqat aqliy qobiliyatlar bilan cheklangan bo'lib, ta'limning yakuniy qismini tashkil qiladi va o'qimishlilarda nima haqida oqilona ongni ifodalaydi.
V.A. Karakovskiy o'quv yili davomida yopilgan o'quv faoliyatining tsiklik tuzilishi haqida gapirdi. Bunday asosiy tuzilma bir necha tematik davrlarning yillik tsiklidir.
Tematik davr umumiy mavzu bilan birlashtirilgan va maktab miqyosidagi, jamoaviy, ijodiy "biznes" - KTD bilan tugaydigan turli xil mazmun va ko'lamdagi tadbirlarni (tanlovlar, o'yinlar, tanlovlar, festivallar va boshqalar) o'z ichiga oladi. KTD orqali bolalar jamoasiga va o'quvchining shaxsiyatiga, uning ratsional va hissiy sohasiga yaxlit, kompleks ta'sir ko'rsatiladi. Bu murakkab ishlarda I sinfdan XI sinfgacha bo‘lgan barcha o‘quvchilar, barcha o‘qituvchilar, sinf rahbarlari, ota-onalar, maktab bitiruvchilari ishtirok etadilar. Maktab miqyosidagi kompleks ta'lim ishlarining doirasi juda erkin bo'lib, ular nafaqat ko'rsatishga imkon beradi, balki tashabbuskorlikni, ijodkorlikni, sinf va o'quvchining o'zini namoyon qilish xilma-xilligini rag'batlantiradi.
Maktab ta'lim muassasasi sifatida tarbiyaviy ishning asosiy qismini bajaradi: unga barkamol shaxsni shakllantirishning asosiy vazifalari yuklangan. Bu oliy ta’limning rolini kamaytirmaydi, balki oliy ta’lim va maktab harakatlarini muvofiqlashtirish zarurligini isbotlaydi. Bu birlikda yetakchi rol maktabga tegishli. Maktab oliy ta’limning tarbiyaviy imkoniyatlarini kengaytiradi va rivojlantiradi, pedagogik ta'limni amalga oshiradi, oliy ta’limiy tarbiyani nazorat qiladi va yo'naltiradi, jamoat va maktabdan tashqari tashkilotlarning faol ishtirok etishi, oliy ta’lim va maktabga yordam berish uchun faoliyatini tashkil qiladi va yo'naltiradi, shuningdek, o'z faoliyatini muvofiqlashtiradi. ularning harakatlari