O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Buxoro Davlat Universiteti

5.2. Kraxmal xossasi

Kraxmal xidsiz, mazasiz, mayin ok poroshok (kukun) bulib, barmok orasiga olib ishkalansa, gijirlaydi. Kuritilgan, suvsiz kraxmalning zichligi 1,620 – 1,650 ga teng.

Kraxmal sovuk suv, spirt, efir va boshka organik erituvchilarda erimaydi. Agar 68-75⁰ issik suvga solinsa, donachalari shishib yoriladi va kuyuk, yopishkok suyuklik –kleyster xosil kilinadi.

Kraxmal donachasining ichki kismi – amiloza suvda erib, yopishkoklik xususiyatiga ega bulmagan eritma xosil kilinadi. Donachaning pardasi – amilopektin esa, bu eritmaga kuyuklik va yopishkoklik xossasini beradi. Kleyster kolloid eritma bulib, neytral yoki kuchsiz kislotali reaksiyaga ega va kutblangan nur tekisligini ungga buradi.

Kraxmalning eng xarakterli sifat reaksiyasi yod bilan buyalishidir. Bu juda xam seziluvchan reaksiya bulib, yodning eritmadagi konsentratsiyasi 1:500 000 ga yetsa xam kraxmal bilan kuk rang beradi. Yod bilan buyalgan kraxmal kizdirilsa, kuk rang yukoladi, sovutilganda esa yangidan kuk rang xosil buladi. Bu ancha murakkab reaksiya bulib, pirovardida kompleks birikma vujudga keladi. Bundan tashkari yodni polisaxaridning juda katta molekulasi absorbsiya kilishi xam mumkin. Kraxmalning yod bilan buladigan rangli reaksiyasiga spirt, tanin, nitrat kislota, ishkorlar va ba’zi birikmalar tuskinlik kilishi mumkin.