O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti fizika texnika fakulteti

1.3.3 (b) –rasm 1.3.4-rasm
Shunday qilib, b qalinlikdagi havo qatlamiga yorug’lik tik tushganda nur ikki nurga ajraladi, ulardan biri linzaning sferik sirtidan (shisha-havo chegarasidan, masalan, K nuqtadan) qaytgan nur bo‘lsa, ikkinchisi b qatlamdan o‘tib shisha plastinka sirtidan (havo-shisha chegarasidan, masalan, D nuqtadan) qaytgan nur bo‘ladi (10- rasm). Demak, ikkinchi nur havoning b qatlamini ikki marta bosib o‘tadi. Binobarin, hosil bo‘lgan optik yo‘llar ayirmasi quyidagicha bo‘ladi:
(1.3.1)

Bunda: n - qurilma turgan muhit (havo) ning sindirish ko‘rsatkichi. 10- rasmdan halqa radiusi r ni topaylik. Rasmdan ko‘rinib turibdiki:
bo‘ladi.
b << R ekanligini nazarda tutsak, u holda:
r ²=2 Rb, bundan: (1.3.2)
bo‘ladi. Agar kuzatilayotgan interferension halqalar soni k ta bo‘lsa, (1.3.2) dan k halqaning radiusi uchun:


(1.3.3)


deb yoza olamiz. (9) maksimumlik sharti hamda (1.3.1) va (1.3.2) ifodalarni birgalikda yechib, qaytgan yorug‘likda yorug’ halqalarning r_yo radiusini topsak, u quyidagiga teng bo‘ladi:
(19)
Xuddi shuningdek, hira halqalar radiusi:
(20)
bo‘ladi. O‘tgan yorug’likda yorug’ halqalarning radiusi (10) dan, xira halqalarning radiusi (1.1.15) dan aniqlanadi, chunki o‘tgan yorug’likda yorug’ va hira halqalarning joylashish tartibi qaytgan yorug’likdagiga nisbatan o‘rin almashadi.
Linza sirtining egrilik radiusi R ma’lum bo‘lsa, o‘tgan yorug’likda xira halqalarning r_q radiusini eksperimental o‘lchab, (1.1.16) formuladan yorug’likning to‘lqin uzunligini hisoblab topish mumkin.