O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

Ko’rsatkichlar
mlrd.so’m
1	Asosiy bahoda ishlab chiqarish	2809,4
2	Oraliq iste’mol	1316,4
3	Mahsulotlar va importga soliqlar	200,4
4	Mahsulotlar va importga subsidiyalar (-)	63,4
5	Yollangan ishchilarni ish haqi	711,8
6	Ishlab chiqarishga va importga soliqlar	249,4
7	Ishlab chiqarishga va importga subsidiyalar (-)	63,6
8	Tashqi dunyodan mulkdan olingan daromadlar	22,2
9	Tashqi dunyoga mulkdan berilgan daromadlar	36,2
10	Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	7,5
11	Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar	6,7
12	Yakuniy iste’molga sarflar	1102,4
13	Yalpi jamg’arish	514,4
14	Mahsulot va xizmatlar importi	366,6
15	Mahsulot va xizmatlar eksporti	432,1
16	Statistik farq	79,3
17	Asosiy kapitalni yalpi ko’payishi	333,4
18	Moddiy aylanma mablag’lar zaxirasini o’zgarishi	57,4
19	Tashqi dunyodan olingan kapital transfertlar	18,2
20	Tashqi dunyodan berilgan kapital transfertlar	19,8
21	Yalpi kapitalni jamg’arilishi (ko’payishi)	382,8

Berilgan ma’lumotlar asosida ishlab chiqarish hisobi, daromadlarni tarkib topishi hisobi, daromadlarni taqsimlash hisobi, daromadlardan foydalanish hisobi, kapital harajatlar hisobi, mahsulot va xizmatlar hisobini tuzing.

13-MAVZU: AHOLI STATISTIKASI


Mavzuni o’rganganlik darajasini bilish uchun savollar.
1. Aholi soni va tarkibini statistik o’rganish.
2. Aholini jinsi, millati, oilaviy holati, ma’lumotli darajasi va boshqa belgilar bo’yicha o’rganish.
3. Aholini tabiiy va mexanik harakati statistikasi.
4. Aholi tabiiy harakatini ifodalovchi absolyut va nisbiy ko’rsatkichlar: tug’ilishi, vafot etishi, tabiiy o’sishi.
5. Aholi migratsiyasi turlari. Aholi migratsiyasining absolyut va nisbiy ko’rsatkichlari.
6. Nikohdan o’tish va undan o’chish ko’rsatkichlari.
Aholi statistikasi ko’rsatkichlarini hisoblash
bo’yicha uslubiy ko’rsatma:


1-masala. Mamlakat aholisi soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan. Mamlakat aholisining o’rtacha yoshini va berilgan yillar bo’yicha dinamikasini aniqlang:

Yillar	Aholi soni	Shu jumladan.
		15 yoshgacha	15-65 yosh	65-80 yosh	80 yoshdan katta
2018	117,06	26,03	82,51		2,22
2019	121,05		85,90	9,70	2,96
2020	123,61	20,41		12,45	3,72
2021	125,57	19,96	86,93		4,00

Masala yechimi












2-masala. Mamlakat aholisi soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan (ming kishi): yil boshidagi aholi soni 125 573 kishi, yil mobaynida 1221 kishi tug’ilib, 924 kishi o’ldi. Mutloq mexanik qo’shimcha o’sish –50 ming kishi. Aholining tabiiy va mexanik harakati ko’rsatkichlari aniqlansin:
Masala yechimi
1. Yil oxiridagi aholi soni:
ming kishi.
2. O’rtacha aholi soni:
ming kishi.
3. Tug’ilish koeffitsienti:
yoki 9,7 ‰ yoki 7,35 ‰


‰


‰ ‰ - 2,35‰=-0,42‰


3-masala. Mamlakat aholisi soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan (ming kishi.): 1.01.2009 yil – 125032; 1.03 –125132; 1.08 – 125372. 1.10 – 125484; 1.01.2010 yil –125573. Yil mobaynida 1229 ming bola tug’ilib, 877 ming kishi o’ldi.
Aniqlang:_1)_doimiy_aholi_va_tug’ilganlar_sonini;_2)_tug’ilish,_o’lish_koeffitsientlarini;_3)_tabiiy_o’zgarish_koeffitsientini._3-masala.'>Aniqlang:
1. O’rtacha aholi soni :
2. Tug’ilish, o’lish va tabiiy o’sish koeffitsientlarini.
3. Mexanik o’sish koeffitsientini.
4. Aholining hayotiylik koeffitsientini.


Masala yechimi
1. ming kishi
2. ‰
3. ‰
4. ‰
5.
‰ = 4,5‰ – 2,8 ‰=1,5‰


4-masala. Quyidagi aholi soni to’g’risida berilgan shartli ma’lumotlar asosida va yoshlar bo’yicha yashash koeffitsientlari asosida, mehnatga layoqatli yoshga kiruvchi aholining kelgusi 3 yildagi sonini aniqlang:

Yosh, yil	Shartli yoshlar bo’yicha yashash koeffitsienti	Aholi soni, kishi
13	0,996148	5320
14	0,995800	5028
15	0,995560	4180

Masala yechimi: Aholining istiqboldagi soni quyidagicha aniqlanadi:
Birinchi yil uchun:



Ikkinchi yil uchun:


Uchinchi yil uchun:

Demak, mehnatga layoqatli yoshga kiruvchi aholi soni: birinchi yili – 4161, ikkinchi yili – 4985, uchinchi yili – 5254, jami – 14400 kishi.


Mavzuga doir masalalar.
1-masala. O’zbekiston Respublikasi aholisining yoshi bo’yicha quyidagi ma’lumotlar keltirilgan (ming. kishi):

	2018	2021
Jami	32656660	34558891
Shu jumladan yoshlari, yosh
0-4	3 464 843	3 756 106
5-9	3 178 295	3 341 346
10-14	2 700 965	3 078 367
15-19	2 593 034	2 569 705
20-24	3 097 952	2 758 841
25-29	3 182 833	3 218 218
30-34	2 892 770	3 081 371
35-39	2 310 372	2 617 689
40-44	1 997 532	2 151 240
45-49	1 776 544	1 910 995
50-54	1 581 980	1 622 297
55-59	1 451 398	1 528 091
60-64	978 738	1 226 095
65-69	617 471	762 473
70-74	274 774	468 735
75-79	274 046	246 064
80-84	148 550	148 712
85 yosh va kattalar	134 563	72 546

Aniqlang:
1) jami aholiga nisbatan aholining yoshlar bo’yicha salmog’ini;
2) 2021 yilda 2018 yilga nisbatan mutloq va nisbiy o’zgarishini;

1. 
   ma’lumotlarni jadval ko’rinishida keltiring va qisqacha xulosa qiling.
   

2-masala. Tumanda mavjud aholi soni 300 ming kishini tashkil etgan, yil davomida vaqtincha yashash uchun 7530 kishi kelgan va vaqtincha ketganlar soni esa 5470 kishiga to’g’ri kelgan. Doimiy aholi sonidan tug’ilish koeffitsienti 19,3‰, o’lganlar 1590 kishini tashkil etgan.
Aniqlang:
1) doimiy aholi va tug’ilganlar sonini;
2) tug’ilish, o’lish koeffitsientlarini;
3) tabiiy o’zgarish koeffitsientini.
3-masala. Yil boshiga shahar aholisining doimiy soni 1012 ming kishini tashkil etgan, vaqtincha yashash uchun kelganlar 25 489 kishi va vaqtincha ketganlar soni 18 245 kishi. Doimiy aholidan tug’ilgan 15,4 ming boladan 6,1 ming bola vafot etgan.
Aniqlang: 1) mavjud aholi sonini; 2) tug’ilish, o’lish va tabiiy o’zgarish koeffitsientlarini.
4-masala. Andijon viloyatining hududi 4.3 ming km², uning hududida 890 ta aholi yashash punktlari mavjud bo’lib, ularda 01.01.2008 yilda 2451,2 ming kishi istiqomat qilgan. Aholi zichligini aniqlang.
5-masala. Aholi punktida ro’yxatga olishning kritik paytida 58 605 kishi bo’lib, ro’yxatga oluvchilarning aniqlashicha vaqtincha yo’qlar 3 560 kishini, vaqtincha yashovchi aholi esa 3 005 kishini tashkil etgan. Doimiy aholi sonini aniqlang.
6-Masala. Shahar aholisining harakati to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan (ming kishi hisobida).

1. 
   Yil boshida: haqiqatda yashayotganlar – 920
   

Shu jumladan: vaqtincha yashovchilar – 60, vaqtincha yo’qlar - 40
Joriy davrda: Tug’ilgan bolalar soni – 16,4
Shu jumladan: doimiy aholidan – 16,0,
Vafot etganlar soni – 5,8
Shu jumladan: Doimiy aholidan – 5,6
Doimiy yashash uchun ko’chib kelganlar – 12,0
Doimiy yashash uchun ko’chib ketganlar – 8,0
Vaqtincha yo’qlardan qaytib kelganlar – 10
Aniqlang:
1. Yil oxiriga shaharda mavjud aholi sonini;

2. 
   Yil boshi va oxiriga doimiy aholi sonini;
   
3. 
   Doimiy aholi uchun tug’ilish, vafot etish, tabiiy o’sish koeffitsentlarini.
   

7-Masala. Mamlakat aholisining soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan. Mamlakat hududi - 424,4 ming km.kv. (ming kishi hisobiga)
Jadvaldagi noma’lum ko’rsatkichlarni aniqlang.

Yil-lar	Jami aholi soni	Shu jumladan				Aholining yillik o’rtacha yillik o’sish sur’ati (%)				Aholining 1 kv. km ga to’g’ri keladigan aholi soni
		Shahar aholisi		Qishloq aholisi		Jami aholi	Shu jumladan
		soni	xissasi	soni	xissasi		Shahar aholisi	Qishloq aholisi
2004	20322	8282
2005	22256			12320
2006	23007	8831
2007	23444			12360
2008	23867	9059

8-Masala. Aholi soni 2006 yil 1- yanvar’ holatiga 25 153 ming kishi, 2007 yil 1- yanvarda 25 410 ming kishi. Joriy yilda mamlakatda 430 mingta bola tug’ilgan, 135 ming kishi vafot etgan. 189 ming kishi nikoh qurgan va 68 ming kishi ajrashgan. Aniqlang: Aholini tug’ilish, vafot etish, tabiiy o’sish, hayotiylik, nikoh qurish, va ajralish koeffitstientlarini.