O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

Milliy hisoblar tizimini tuzish bo’yicha uslubiy ko’rsatma:
Yakuniy hisoblarni tuzish va ularni ko’rsatkichlarini hisoblash bo’yicha masalalar.
Masala. Mamlakat iqtisodiy faoliyati natijalarini ifodalovchi quyidagi ko’rsatkichlar joriy baholarda berilgan. (mlrd. so’m)

№	Ko’rsatkichlar	mlrd.so’m
1	Asosiy bahoda ishlab chiqarish	2805,4
2	Oraliq iste’mol	1312,4
3	Mahsulotlar va importga soliqlar	196,4
4	Mahsulotlar va importga subsidiyalar (-)	59,4
5	Yollangan ishchilarni ish haqi	707,8
6	Ishlab chiqarishga va importga soliqlar	245,4
7	Ishlab chiqarishga va importga subsidiyalar (-)	59,6
8	Tashqi dunyodan mulkdan olingan daromadlar	18,2
9	Tashqi dunyoga mulkdan berilgan daromadlar	32,2
10	Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	3,5
11	Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar	2,7
12	Yakuniy iste’molga sarflar	1102,4
13	Yalpi jamg’arish	514,4
14	Mahsulot va xizmatlar importi	362,6
15	Mahsulot va xizmatlar eksporti	428,1
16	Statistik farq	79,3
17	Asosiy kapitalni yalpi ko’payishi	329,4
18	Moddiy aylanma mablag’lar zaxirasini o’zgarishi	53,4
19	Tashqi dunyodan olingan kapital transfertlar	14,2
20	Tashqi dunyodan berilgan kapital transfertlar	15,8
21	Yalpi kapitalni jamg’arilishi (ko’payishi)	382,8

Berilgan ma’lumotlar asosida ishlab chiqarish hisobi, daromadlarni tarkib topishi hisobi, daromadlarni taqsimlash hisobi, daromadlardan foydalanish hisobi, kapital harajatlar hisobi, mahsulot va xizmatlar hisobini tuzing.
1-jadval. Ishlab chiqarish hisobi. (joriy baholarda mlrd.so’m.)

№	Foydalanish	Mlrd. so’m	№	Resurslar	Mlrd. so’m
1. 2.	Oraliq iste’mol Bozor bahosidagi yalpi ichki mahsulot	1312,4 1630	1. 2. 3.	Asosiy bahoda ishlab chiqarish Mahsulotlar va importga soliqlar Mahsulotlar va importga subsidiyalar (-)	2805,4 196,4 59,4
	Jami	2942,4		Jami	2942,4

Yechilishi:

1. 
   =( ABICH+MISol)-MISub,
   

2) BBYaIM = - OI

3) = OI + BBYaIM

2-jadval. Daromadlarni tarkib topish hisobi. (joriy baholarda mlrd.so’m.)

№	Foydalanish	Mlrd. so’m	№	Resurslar	Mlrd. so’m
1. 2. 3. 4.	Yollangan ishchilarni ish haqi Ishlab chiqarishga va importga soliqlar Ishlab chiqarishga va importga subsidiyalar (-) Iqtisodiyotni yalpi foydasi va aralash daromad	707,8 245,4 59,6 736,4	1.	Bozor bahosidagi yalpi ichki mahsulot	1630
	Jami	1630		Jami	1630

Yechilishi:

1 ) = BBYaIM

2 ) IYaFAD= = (YoIIH+IISol+IYaFAD)-IISub

3-jadval. Daromadlarni taqsimlash hisobi. (joriy baholarda mlrd.so’m.)

№	Foydalanish	Mlrd. so’m	№	Resurslar	Mlrd. so’m
1. 2. 3.	Tashqi dunyoga mulkdan berilgan daromadlar Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar Yalpi ixtiyordagi milliy daromad		1. 2. 3. 4. 5. 6.	Iqtisodiyotni yalpi foydasi va aralash daromad Yollangan ishchilarni ish haqi Ishlab chiqarishga va importga soliqlar Ishlab chiqarishga va importga subsidiyalar (-) Tashqi dunyodan mulkdan olingan daromadlar Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	736,4 707,8 245,4 59,6
	Jami			Jami

Yechilishi:

1) = (IYaFAD+YoIIH+IISol+TDMOD+TDMOJT) -IISub

2) YaIMD= - (TDMBD+TDBJT)

3) =(TDMBD+TDBJT +YaIMD)

4-jadval. Daromadlardan foydalanish hisobi. (joriy baholarda mlrd.so’m.)

№	Foydalanish	Mlrd. So’m	№	Resurslar	Mlrd. so’m
1. 2.	Yakuniy iste’molga sarflar Yalpi jamg’arish		1.	Yalpi ixtiyordagi milliy daromad
	Jami			Jami

Y echilishi:

1) = YaIMD 2) =YaIS+YaJ
5-jadval. Kapital harajatlar hisobi. (joriy baholarda mlrd.so’m.)

№	Foydalanish	Mlrd. so’m	№	Resurslar	Mlrd. so’m
1. 2. 3.	Asosiy kapitalni yalpi ko’payishi Moddiy aylanma mablag’lar zahirasini o’zgarishi Sof kreditlar (+), Sof qarzlar (- ) va Statistik farqlar		1. 2. 3.	Yalpi jamg’arish Tashqi dunyodan olingan kapital transfertlar Tashqi dunyoga berilgan kapital transfertlar
	Jami			Jami

Yechilishi:

1) = (YaJ + TDOKT)-TDBKT

2) SK, SQ va SF = - (AKYaK+MAMZO’)

3) =(AKYaK+MAMZO’) (+;-) SK, SQ va SF

6-jadval. Mahsulot va xizmatlar hisobi. (joriy baholarda mlrd.so’m.)

№	Foydalanish	Mlrd. so’m	№	Resurslar	Mlrd so’m
1. 2. 3. 4. 5.	Oraliq iste’mol Yakuniy iste’molga sarflar Yalpi kapitalni jamg’arilishi Mahsulot va xizmatlar eksporti Statistik farqlar		1. 2. 3. 4.	Asosiy bahoda ishlab chiqarish Mahsulot va xizmatlar importi Mahsulotlar va importga soliqlar Mahsulotlar va importga subsidiyalar (-)
	Jami			Jami

Yechilishi:
1) = (ABICH + MXImp+MISol)-MISub

2. 
   =OI+ YaIS+YaKJ+ MXEksp+SF
   

Mavzuga doir masalalar.


1-Masala. Mamlakat iqtisodiy faoliyati natijalarini ifodalovchi quyidagi ko’rsatkichlar joriy baholarda berilgan. (mlrd. so’m)

№	Ko’rsatkichlar	mlrd.so’m
1	Asosiy bahoda ishlab chiqarish	2808,4
2	Oraliq iste’mol	1315,4
3	Mahsulotlar va importga soliqlar	199,4
4	Mahsulotlar va importga subsidiyalar (-)	62,4
5	Yollangan ishchilarni ish haqi	710,8
6	Ishlab chiqarishga va importga soliqlar	248,4
7	Ishlab chiqarishga va importga subsidiyalar (-)	62,6
8	Tashqi dunyodan mulkdan olingan daromadlar	21,2
9	Tashqi dunyoga mulkdan berilgan daromadlar	35,2
10	Tashqi dunyodan olingan joriy transfertlar	6,5
11	Tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar	5,7
12	Yakuniy iste’molga sarflar	1102,4
13	Yalpi jamg’arish	514,4
14	Mahsulot va xizmatlar importi	365,6
15	Mahsulot va xizmatlar eksporti	431,1
16	Statistik farq	79,3
17	Asosiy kapitalni yalpi ko’payishi	332,4
18	Moddiy aylanma mablag’lar zaxirasini o’zgarishi	56,4
19	Tashqi dunyodan olingan kapital transfertlar	17,2
20	Tashqi dunyodan berilgan kapital transfertlar	18,8
21	Yalpi kapitalni jamg’arilishi (ko’payishi)	382,8

Berilgan ma’lumotlar asosida ishlab chiqarish hisobi, daromadlarni tarkib topishi hisobi, daromadlarni taqsimlash hisobi, daromadlardan foydalanish hisobi, kapital harajatlar hisobi, mahsulot va xizmatlar hisobini tuzing.
2-Masala. Mamlakat iqtisodiy faoliyati natijalarini ifodalovchi quyidagi ko’rsatkichlar joriy baholarda berilgan. (mlrd. so’m)