O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

Korxona-lar raqami	Asosiy ishlab chiqarish fondlarning o’rtacha yillik qiymati (mlrd.so’m)	Ishchilar-ning o’rtacha yillik soni, kishi	Ishlab chiqaril-gan mahsulot (mlrd. co’m)	Korxona-lar raqami	Asosiy ishlab chiqarish fondlarining o’rtacha yillik qiymati (mlrd.so’m)	Ishchilar-ning o’rtacha yillik soni, kishi
Ishlab chiqarilgan mahsulot (mlrd.co’m)
1	2	3	4	5	6	7	8
1	120	339	360	13	200	227	150
2	230	269	290	14	250	267	320
3	450	435	560	15	390	468	420
4	490	505	540	16	530	395	340
5	280	283	280	17	330	253	130
6	650	581	940	18	300	312	340
7	160	200	190	19	710	411	200
8	200	274	250	20	310	235	250
9	470	341	350	21	350	406	490
10	170	201	230	22	310	311	360
11	300	360	320	23	560	450	600
12	720	381	860	24	600	475	700

3-Masala. Tanlanma kuzatish uslubi yordamida tikuvchilik kichik korxonalarining 50 tasi tanlab olingan. Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi bo’yicha korxonalarni 6 ta teng oraliqli guruhlarga bo’ling. Har bir guruh hamda barcha korxonalar bo’yicha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining o’rtacha ko’rsatkichini aniqlang, mlrd. so’m.

Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, mlrd. so’m

388	510	215	103	577	523	589	631	737	866
401	491	538	669	772	599	754	849	997	421
417	654	596	561	671	645	698	785	581	471
519	327	784	724	825	712	607	523	463	359
438	572	503	518	682	441	715	455	698	628

4 - Masala. Ishbay ish haqi oluvchi ishchilarning ish staji va ish haqi to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Ishchining tartib raqami	Ish staji, yil	Oylik ish haqi, so’m	Ishchining tartib raqami	Ish staji, yil	Oylik ish haqi, so’m
1	1,0	1450000	10	14,0	2210000
2	6,5	1462000	11	11,0	2000000
3	9,2	2095000	12	12,0	2096000
4	4,5	1464000	13	10,5	1988000
5	6,0	1470000	14	1,0	1455000
6	2,5	1452000	15	9,0	1887000
7	2,7	1462000	16	5,0	1482000
8	16,0	2418000	17	6,0	1465000
9	13,2	2104000	18	5,0	1482000

Oylik ish haqi va ish staji o’rtasidagi o’zaro bog’lanishni o’rganish maqsadida ishbay ish haqi oluvchi ishchilarni ish staji bo’yicha teng oraliqqa ega bo’lgan 5 ta guruhga ajrating.

Har bir guruh bo’yicha hisoblang:
a) ishchilar sonini;
b) o’rtacha ish stajini;
v) o’rtacha oylik ish haqini;
Natijalarni guruh jadvalida aks ettiring va ularni tahlil qiling.


5 - Masala. Joriy yil uchun bir tarmoqdagi 10ta kichik korxona bo’yicha asosiy ishlab chiqarish fondlarining o’rtacha yillik qiymati va ishlab chiqarilgan mahsulot to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan. mlrd.so’m:

Korxona tartib raqami	Asosiy ishlab chiqarish fondlarining qiymati	Mahsulot ishlab chiqarish	Korxona tartib raqami	Asosiy ishlab chiqarish fondlarining qiymati	Mahsulot ishlab chiqarish
1	2	3	1	2	3
1	10,2	9,7	16	14,6	14,0
2	12,8	12,5	17	16,2	14,4
3	15,7	16,1	18	14,9	14,5
4	15,1	14,8	19	15,5	17,1
5	17,6	16,5	20	18,4	17,8
6	19,3	21,9	21	16,5	21,2
7	13,0	14,7	22	11,3	10,6
8	10,0	8,3	23	19,5	25,7
9	10,9	9,4	24	13,9	13,0
10	13,5	12,2	25	17,8	18,5

1. 
   Teng oraliqqa ega bo’lgan 3 guruhni, korxonalarning o’rtacha yillik uzoq muddatli aktivlar qiymati bo’yicha statistik taqsimot qatori tuzing.
   

2. O’rtacha yillik uzoq muddatli aktivlar qiymati va ishlab chiqarilgan mahsulot o’rtasidagi bog’lanishni o’rganish maqsadida asosiy fondlarning o’rtacha yillik qiymati bo’yicha guruhlashni amalga oshiring (teng oraliqqa ega bo’lgan 5 guruhni tashkil qilib).
Har bir guruh bo’yicha aniqlang:
a) korxonalar sonini;
b) uzoq muddatli aktivlarning o’rtacha yillik qiymatini - jami va bir korxonaga nisbatan;
d) ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatini - jami va bir korxonaga nisbatan;
e) fondlar qaytimini;
Natijalarni guruh jadvali ko’rinishida ifodalang, guruh turini ko’rsating.
6- masala. 20 ta korxona bo’yicha quyidagi iqtisodiy ko’rsatkichlar berilgan:

Korxona raqami	Mehnat unumdorligi, ming so’m	Yalpi mahsulot mlrd. so’m	Korxona raqami	Mehnat unumdorligi, ming so’m	Yalpi mahsulot mlrd. so’m
1	2	3	4	5	6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	20000 20500 28000 32000 33000 27000 22000 22500 31500 29600	3000 3200 5000 5500 4800 5000 3500 3400 4600 4200	11 12 13 14 15 16 17 18 19 20	26000 27500 26500 28000 31600 32800 36700 26500 28000 23000	3800 4000 4200 4700 5000 4300 3300 3200 4100 3900

Mehnat unumdorligi darajasi asosida korxonalarni guruhlarga ajrating. Guruhlar sonini o’zingiz belgilang. Har bir guruh bo’yicha korxonalar sonini, mahsulotning umumiy hajmini va o’rtacha mehnat unumdorligi darajasini aniqlang.


7-masala. Joriy yil uchun shahardagi bir guruh yuk tashish bilan shug’ullanuvchi avtokorxonalar bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Korxona tartib raqami	Yuk oboroti, mlrd. t/km	Jami tashish harajatlari, mlrd. so’m	Korxona tartib raqami	Yuk oboroti, mlrd. t/km	Jami tashish harajatlari, mlrd. so’m
1	62	1550	9	47	1245
2	40	1080	10	24	724
3	38	1033	11	18	579
4	25	750	12	58	1444
5	15	472	13	44	1145
6	30	840	14	23	699
7	52	1310	15	32	889
8	27	804	16	20	612

Yuk tashuvchi avtokorxonalarni yuk aylanmasi miqdori bo’yicha guruhlarga ajratish talab qilinadi. Bunda quyidagi guruhlarni tashkil qiling: 20 mlrd. tkm gacha, 20-40; va 40 mlrd. tkm va undan yuqori.
Har bir korxona bo’yicha aniqlang: korxonalar sonini, umumiy yuk aylanmasini, tashishga qilingan umumiy harajatlar miqdorini. Masala yechimini jadval ko’rinishida ifodalab, xulosalar qiling.


8-masala. Ishchilarning oylik ish haqi darajalari bo’yicha guruhlar berilgan:

Oylik ish haqi, so’m	1528000-1730000	1730000-1832000	1832000-1940000	1940000-2136000	2136000-2438000
Ishchilar salmog’i, %	12	16	25	33	14

Birlamchi guruhlar oraliq miqdorini ixchamlash yo’li bilan ikkilamchi guruhlashni bajaring. Birinchi guruhga 1 832 000 so’mgacha oylik ish haqi oluvchi ishchilar, ikkinchi guruhga 1 832 000 so’mdan 2 136 000 so’mgacha va uchinchi guruhga 2 136 000 so’mdan 2 438 000 so’mgacha oylik ish haqi oluvchilar olinsin. Har bir guruh bo’yicha umumiy ish haqi miqdori va ishchilar salmog’ini aniqlang.