O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti hayitboy mirhaydarov

Nazmiy asar (she’r) tahlili mezonlari

Nazmiy nugkda milliy tilning barcha boyligi ishtirok etishi. Tarixiy, eskirgan, yangi va boshqa tillardan uzlashgan so’zlar, ekzotizm yoki etnografik so’zlar, dag’al, sheva kasb- xunarga oid so’zlar, argotik va jargonlar, xalq maqol va aforizmlarining nazmiy nutqqa xos bo’lishi. Nazmiy nutqda so’zning betaraf (o’z ma’nosida) va ko’chma ma’noda ishlatilishi. So’zning boshqa so’zlar bilan aloqaga kirishib, poetik oxang va ma’no olishi. Shoir «so’z bilan surat chizishi» (Gorkiy), she’riyatda «so’z — soz, tovush - musiqa oxangi (Belinskiy) ekani. She’rda so’zning tasviriylik, ifodaviylik, ta’sirdorlik, kechinma-tuyguni uyushtirishi. Nazmiy mantiq va so’z.

Adabiyotlar:
1. Sulton I. Adabiyot nazariyasi. T., 1980. 207-228-6.
2. Tuychiev U. O’zbek sovet poeziyasnda barmoq sistemasi. -T.. 15)06.
3. Boboev T. Adabiyotshunoslikka kirish. -T., 1979. 148-162-6.
4. Lapasov J. Badiiy matn va lisonny taxlil. -T., 1995.
5. Qilichev E. Badiiy tasvirning leksik vositalari. -T.. 1982.
6. Xusayniy A. Badoyi’u-s-sanoyn’. -T., 1981.
7. Begmatov E. Xozirgi o’zbek adabiy tilining leksik qatlamlarn. -T., 1985. '
USLUBIY-TASVIRIY VOSITALAR (ko’chimlar)
Nazmiy nutqda uslubiy vositalarning o’rni. Uslubiy vositalarning tasnifi: ko’chim va fasoxat (uslubiy) turlari: Oddiy kuchimlar: o’xshatish, sifatlash. Murakkab ko’chimlar: istiora, jonlantirish (turlari), metonimiya, sinekdoxa, kinoya, ta’riz, tanosub, ramz, intonatsiya kabilar. Ularning nazmiy nutqdagi g’oyaviy-badiiy uslubiy jihatdan mavkei va o’rni. «She’rni she’r qiladigan narsa vazn va qofiyagina emas, balki uning go’zallik konuniyatlariga suyanadigan badiiy san’atlari bordir» (Fitrat).
Adabiyotlar:
1. Sulton I, Adabiyot nazariyasi. -T.. 1980. 207-228-6.
2. To’ychiev U. O’zbek sovet poeziyasida barmok sistemasi. -T., 1906.
3. Boboev T. Adabiyotshunoslikka kirish. -T., 1979. 148-162 6.
4. Lapasov J. Badiiy matn va lisoniy taxlil. -T., 1995.
5. Qilmchev E. Badiiy tasvirning leksik vositalari. -T., 1982.
6. Rustamov A. Navoiyning bayt» mahorati, -T., 1979.
7. H.Mirhaydarov She’r poetikasi, Guliston-2013.