O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti hayitboy mirhaydarov

FASOHAT (figural) USLUBIY VOSITALAR
Balog’at (ko’chim)ning asosini so’z, fasohatning asosini gap va gap qurilishi gashkil qilishi. Fasoxat gapning maxsus sintaktik kurilishi bo’lib, tasviriy vosita vazifasini bajarishi. Gapdan anglashilgan ma’no jilolarining (oxanglar) tasviriylik, ifodalilik, ta’sirdorlik va obrazlilikni uyushtirishda ayricha xizmat ni qilishi. Tazod, tat»dil, tardi aks, amr va paxiy, istixfom, ellipsis, jim Nolit, inversiya va iltifot (boklovchili va boglovchisiz) xamda boshqa fasoxat kurinishlarinipg badiiy ifodadagi vazifalari.
Adabiyotlar:
1. Sulton I. Adabiyot nazariyasi. -T., 1980. 207-220-6.
2. Boboev T. Adabiyotshunoslikka kirish. -T., 1979. 148-162-6.
3. Lapasov J. Badiiy matn va lnsonny tahlil. -T., 1995.
4. Qilichev E. Badiiy tasvirning lekeik vositalari. -T., 1982.
5. Xojiaxmedov A. Mumtoz badiiyat malohati. -T., 1999.
6. Qo’ng’urov R. va boshkalar. O’zbek tili stilistikasi. -T., 1985.
7. Mamajonov A. Qo’shma gap stilistikasi. -T., 1988.
8. H.Mirhaydarov She’r poetikasi, Guliston-2013
NAZMIY ASAR (she’r) TAXLILI MEZONLARI

Nazmiy talkin buyicha turli xil qarashlar. Uning ommaviy, ilmiy va qomusiy turlari. Ta’limiy, ya’ni dasturlashgan talqin ko’rinishi. Bunda dasturga oid asar ta’lim dasturi talabi nuqtai nazaridan kelib chikib, talqin qilinishi nazarda tutilishi. She’r taxlili mezonlari: she’rning mavzusi, goyaviy yunalishi, badiiy xususiyatlari, zamonaviyligi, nazmiyot tizimida tutgan o’rni va x-k. Bobur «Qoldimu?» g’azalining Navoiyning «Soqiyo, men yutmagan xunobi xijron koldimu?» g’azaliga tatabbu’si, Xamza «O’zbek xotin - qizlariga» she’rining Fazliyning «Guliston qil» g’azaliga tatabbu’si misolida taxlil qilish.

Adabiyotlar:
1. Sulton I. Adabiyot nazariyasi. -T., 1980. 281-290-6.
2. Mallaen N.M. O’zbek adabiyoti tarixi. -T.. 1976.
3. Yunusov M. Traditsiya va novatorlik problemalari. P ., 1965.
4. Alisher Navoiy. G’azallar sharxi. -T., 1991.
5. Hayitmetov A. Alisher Navoiyning adabiy tanqidiy qarashlari. -T.. 1959.
She’r badiiyatida, eng avvalo, nazmiy timsollar aniqlanishi va ularning badiiy - estetik bahosi muximligi. Badiiy timsol va san’atlarni suxandonlik, so’z san’ati boyligi va go’zalligi nuktai nazaridai o’rganish. She’r yoki g’azal tarhi (kompoziqiyasi). She’r tarxi yoki «badiiy qurilishi» (N. Jumaxujaev). G’azal tarxini kompozitsion unsurlar uyushtirishi. Komnozitsion unsurlar: raddul matla’, tadrij, saj’, radif, raddul qofiya, qaytariq. Lirik komnozitsion silsila masalasi.
Mukammal yaratilgan she’r tarxi razal badiiyatining asosi hisoblanishi.
Vazn. Vazn poetik ma’no bilan poetik oxangni uyg’unlashtirishi. She’r mazmuni bilan badiiy shaklning mutanosibligi.
Adabiyotlar:
1. Sulton I. Adabiyot nazariyasi. -T., 1980. 220-228-6.
2. Qudratullaev X. Navonytshg adabii-estetik olami. -T., 1991.
3. Jumaxujaev I. Satrlar silsilasidagi sexr. -T., 1998.
4. Jumaev N. Munis g’azaliyoti. -T.. 1991.
5. Dbdurahmonov A.Aruz nazariyasi. Xujand, 1996.
6. Isoqov Yo, Navoiy poetikasi. -T., 1983.
7. Jamol K. Lirik she’riyat. -T., 1986.
8. H.Mirhaydarov. She’r poetikasi. Guliston. 2013