O’zbekistоn respublikаsi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi I. Mislibаyev, F. Umarov yer osti konchilik ishlari texnologiyasi
-§. Qazish tizimini tanlashga ta`sir etuvchi omillar
Download 7 Mb. Pdf ko'rish
|
Дарслик Мислибаев
|
7.2-§. Qazish tizimini tanlashga ta`sir etuvchi omillar
Qazish tizimini tanlab olishga juda ko`p kon-geologik va kon-texnik omillar ta`sir etadi. Ulardan asosiylarini ko`rib chiqamiz. Qatlam qalinligi qazish ishlari va kon lahimlarini o`tkazish texnologiyasiga ta`sir ko`rsatadi. Masalan, yupqa va o`rtacha qalinlikka ega bo`lgan qatlamlar, shuningdek, qalin o`ta qiya joylashgan qatlamlarning bir qismi butun qalinligi bo`yicha qazib olinadi, qalin yotiq qatlamlar esa tabaqalarga ajratib qazib olinadi. Kon-tayyorlov lahimlarining kesim yuzasi, balandligi odatda, qatlam qalinligidan kamroq bo`ladi (qalinlik 2,5 m dan kam bolmaganda). Agar lahimning ushbu o`lchami qatlam qalinligidan katta bo`lsa, u holda qatlam osti yoki ustida joylashgan tog jinslarining bir qismini ham qazishga to`g`ri keladi (qatlam ostidan yoki ustidan, yoki har ikki tomonidan). Qatlam og`ish burchagi ko`mirni kavjoy bo`ylab tashishga ta`sir etadi: og`ish burchagi 20-25° gacha bo`lganda ko`mir mexanik vositalar yordamida tashilsa, burchak katta bo`lgan sharoitlarda ko`mir o`z og`irlik kuchi ta`sirida tashish shtrekiga tushadi. 207 Qatlam atrofi jinslarining parchalanib qolish yoki ohista egilish xususiyati kon bosimini boshqarish usulini tanlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Jinslarning bu xususiyati qazish ishlarini mexanizatsiyalash vositalariga ham ta`sir ko`rsatadi, ularning turg`unlik xususiyati esa kon-tayyorlov lahimlarini qatlam orasidan yoki kon jinslari orasidan o`tkazish lozimligini belgilab beradi. Qatlamdagi geologik buzilishlar uni qazib olish ishlarini murakkablashtiradi. Shu sababli qazish tizimini tanlash va uning elementlarini asoslash, shuningdek, qazish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash masalalarini geologik buzilishlarni hisobga olgan holda hal qilish lozimdir. Dastadagi qatlamlarning o`zaro joylashishi ularni qazib olish navbati va qazishga tayyorlash usulini belgilashga ta`sir etadi. Konlarning suvdorlik darajasi mashinalarning ishonchli ishlashi va mehnat unumdorligiga ta`sir ko`rsatadi. Shuningdek, suvdorlik darajasining katta bo`lishi kon ishlarini olib borish xavfliligi yuqori bolishiga olib kelishi mumkin. Shu sababli suvdorlik darajasi katta bolgan qatlamlarni qazishda yer osti suvlarini qazish kavjoylariga o`tkazmaydigan qazish tizimlarini qollash yoki bunday qatlamlarni dastlab suvsizlantirib, so`ng qazish ishlarini bajarish tavsiya etiladi. Qazish tizimini tanlashga kon jinslarining darzdorligi, ularning yo`nalishi qatlamning tabaqalalanish yo`nalishiga mos kelishi yoki kelmasligiga ham ta`sir ko`rsatadi. Darzliklarning mavjudligi va ularning yo`nalish tarzi lava kavjoylarini cho`ziqlik bo`yicha qanday joylashtirish lozimligi, kavjoy oldi bo`shlig`i shipining turg`unligi, mehnat unumdorligi va xavfsizligi kabi ko`rsatkichlarga ham sezilarli ta`sir ko`rsatadi. O`z-o`zidan yonadigan ko`mir qatlamlarini qazishda ko`mir yo`qotilishining minimal bolishiga alohida e`tibor beriladi. Bunga qazilgan bo`shliqni butunlay toldirishga asoslangan qazish tizimlarini qollash va uzoq muddat xizmat qiladigan kon lahimlarini mustahkamroq tog` jinslaridan o`tkazish bilan crishiladi. Yuqori unumdorlikka ega bolgan mexanizatsiya vositalarining paydo bolishi, ularning yotiq ko`mir qatlamlarini qazish va lashishda qollanishi kon ishlarini 208 uzun lavalarda olib borish orqali kavjoy yuklamasini ancha oshirishga imkon yaratdi. Natijada murakkab qazish tizimlari o`rniga ancha sodda lizimlardan foydalanish, bir vaqtda ishlaydigan kavjoylar sonini kamaytirish va kon ishlarini rejalashni soddalashtirishga erishiladi. Qazish tizimini tanlashga ta`sir etuvchi omillar soni juda kop. Shu sababli ularning har birini o`rganib, qazish ishlari tizimini tanlash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Download 7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|