«Geologik», «iqtisodiy» va «geologik-iqtisodiy» tushunchalarning
farqlari. FQKlarini qidirish va razvedka qilishning iqtisodiy asoslari
Qidirish va razvedka qilish avvalambor «foydali qazilma»ni «boʻsh
jins»dan ajratishni oʻrganishdan boshlanadi. Bu ikki tushuncha
geologik-iqtisodiy kategoriyalar (tushunchalardir). Bularning ikkalasi
ham aslida togʻ jinsidir. Togʻ jinsi esa bu – geologik tushuncha.
Toza iqtisodiy tushunchalarga «xomashyo», «kapital qoʻyilma»,
«rentabellik» kabi tushunchalar kiradi.
Qidirish va razvedka qilish jarayonida kon boʻyicha toʻplanadigan
ma’lumotlarning koʻpchiligi «geologik-iqtisodiy» tushunchalar sirasiga
kiradi. Chunki har bir kon oʻziga xos geologik-sanoatbop parametrlarga
(GSP) ega. Bunday parametrlar: yotish sharoitlari va chuqurligi; ma’dan
tanalari va ochiladigan jinslarning qalinligi; ma’dansiz qatlamlarning
qalinligi va holati; mineralogik tarkibi, foydali va zararli komponentlar
miqdori; ma’danlar va qamrovchi jinslarning turgʻunligi; suv kelish
miqdori va h.k.
Muayyan kondagi konkret GSPlar yigʻindisi konning umumiy
iqtisodiy koʻrsatkichlarini belgilab beradi.
Sanoat uchun konlarni texnik jihatdan imkoniyatli va iqtisodiy
jihatdan manfaatli oʻzlashtirishni ta’minlovchi GSPlarning chegaraviy
miqdorlari (konditsiyalari)ni bilish muhimdir.
Pirovard natijada ana shu GSP boʻyicha foydali qazilma
chegaralanib uning zaxirasi hisoblanadi.
Konlarning iqtisodiy koʻrsatkichlar boʻyicha tasniflanishi
Konlarning
iqtisodiy
koʻrsatkichlar
boʻyicha
tasniflanishida
tasniflovchi belgi sifatida turli GSPlarning koʻrsatkichlari qoʻllanilishi
mumkin. Bular orasida eng asosiylari quyidagilardir:
I.
Foydali qazilma uyumlarining qalinligi.
II.
Foydali qazilma sifati.
III.
Foydali qazilmaning yotish sharoitlari.
IV.
Qamrovchi jinslar kesimining barqarorligi.
V.
Konni qazib olish sharoitlari.
VI.
Foydali qazilma uyumlari tarkibining barqarorligi.
VII. Konning kattaligi.
VIII. Konning geologik-sanoat turi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
