O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti nazarov xusanbek avazbek o‘G‘LI

1-bob bo‘yicha xulosalar
Multiservisli tarmoqlarida tarmoq elementlarining ishlash mustaxkamligini ta’minlash mexanizmlari ko‘zda tutilgan.
Tarmoqning apparat qismi mustaxkamligini ta’minlash uchun 1+N turdagi issiq rezervlash tizimi ko‘zda tutilgan.
Tarmoqning dasturli qismi mustaxkamligini ta’minlash uchun 1+1 turdagi issiq rezervlash tizimi ko‘zda tutilgan.
Multiservisli tarmoq elementlarini boshqarish ishonchliligini ta’minlash uchun 3 ta usul ko‘zda tutilgan.
- statistik parallel ulanish bilan;
- dinamik parallel ulanish bilan;
- dinamik parallel ulanish bilan va umumiy yuklanish bilan.
Tizimlarning ishlash mustahkamligini taminlash uchun quyidagi rezervlash rejimlari qo‘llaniladi: sovuq rezervlash rejimi, issiq rezervlash rejimi.
Issiq rezervlashning sovuq rezervlash usulidan farqli xususiyatlari shundaki, rezerv tizim dastlabki xolatda boshqarish signallarini ishlab chiqaradi.
Tizimning bir xolatdan ikkinchi xolatga o‘tish tizimi issiq rezervlash rejimidan yuqori, qayta ulashning past tezligi boshqaruvning to‘xtalishiga olib keladi.


2. MULTISERVISLI TARMOQLARNI BOSHQARISH
2.1. TMN konsepsiyasiga asoslangan telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish tizimi
TMN (Telecommunication Management Network) telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish tizimlarini yaratish texnologiyasini belgilovchi va ularning faoliyatining barcha jihatlarini belgilaydigan xalqaro standartdir. TMN asosan axborotni yig‘ish va boshqarish uchun turli xil nuqtalarda telekommunikatsiya tarmog‘iga interfeyslarni ta’minlaydigan mustaqil tizimdir. TMN -dagi boshqaruv xizmatlari telekommunikatsiya tarmoqlari uchun boshqaruv, boshqaruv va operatsion funksiyalarni ta’minlash uchun mo‘ljallangan. ITU-T (International Telecommunication Union) ning ta’rifiga ko‘ra, TMN bir nechta joylarda bir yoki bir nechta aloqa tarmoqlari bilan interfeysga ega bo‘lgan alohida tarmoq bo‘lib, ushbu tarmoqlar bilan ma’lumot almashishadi va ularning faoliyatini boshqaradi. TMN -dagi boshqaruv jarayoni TMN boshqaruv axborot modellarida aniqlangan ma’lumotlarning uzatilishi orqali standart aloqa va boshqaruv protokollaridan foydalanib standart interfeyslar orqali amalga oshiriladi. Aloqa va nazorat protokollari TMN interfeyslari orqali boshqarish ma’lumotlarini uzatish uchun ishlatiladi. Aloqa protokoli OSI (International Organization for Standardization), ISDN (Integrated Service Digital Network), 7-son UKS va TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) protokollarini o‘z ichiga oladi. Menejment protokollari CMIP, FTAM, X.500 va boshqalarni o‘z ichiga oladi. TMN OSI boshqaruv xizmatlaridan foydalanadi.
TMN tarmog‘i arxitekturasi uchta nuqtai nazardan ifodalanishi mumkin - funksional, axborot va mantiqiy. Funksional tuzilish jihatidan TMN tarmog‘i funksional bloklarning to‘plamidir. Axborot strukturasi nuqtai nazaridan TMN tarmog‘i boshqaruv konsolida boshqariladigan tarmoqdagi agentlar majmuasi sifatida ifodalanishi mumkin.
Kompyuter, ma’lumotlar bazalarini, terminallar, aloqa tarmog‘i va tizimi (OSS-Operational Support Systems) xizmat ko‘rsatish ishlashini - TMN tushunchasi tarmoq elementlarini (NE-Network Element) o‘z ichiga oladi. Bu tuzilishi, arxitektura, tarmoq qo‘llab-quvvatlash uchun tarmoq elementlari va tizimlari har xil turdagi aloqani ta’minlaydi tashkil ularni bog‘laydi. TMN, shuningdek, ular o‘rtasida axborot almashish uchun foydalaniladigan standartlashtirilgan interfeyslarni va protokollarni hamda tarmoqni boshqarish uchun zarur bo‘lgan funksiyani ham tavsiflaydi.
TMN modelidagi boshqarish moslamalari quyidagilar - tarmoq elementi NE (Network Element) va Operatsion qo‘llab-quvvatlash tizimi OSS (Operations Support Systems).
Tarmoq elementi TMN da boshqariladigan tarmoq uskunasining apparat birligi. Bu, masalan, kompyuter-nazorat stansiyani, mustaqil foydalanish va tizimiy faoliyatiga tarmoq elementlari, oddiy va juda murakkab va "intellektual rivojlangan" ham bo‘lishi mumkin. Ular muhim funksional qismdan takrorlanishi shaklida, masalan, avtomatik apparat va dasturiy ta’minot signal ishlash halokatiga qo‘zg‘atish va ortiqcha uskunalar o‘z ichiga oladi, uning amaliyotidan doimiy monitoringini ta’minlash. Xatolik yuzaga kelganda, diagnostika avtomatik ravishda yoqiladi, bu xatoning xususiyatini aniqlaydi, nuqsonli modulni va tegishli uskunani bloklaydi.
"Regenerator" raqamli signal uzatish tarmog‘ida eng kichik birligi - element "stansiyani" tarmoqqa farqli o‘laroq, yana bir NE (Network Element) berishi mumkin. Tarmoqdagi regeneratorlar soni juda ko‘p, ammo ularning tarkibida ko‘plab elementlar va xizmat ko‘rsatish quyi tizimlari mavjud emas.
Ushbu oddiy modullar xatolik ro‘y berganda jiddiy voqea sodir bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Tarmoq elementlarining bu ikki misolining ikkita ustunligini - eng ko‘p boshqariladigan obyektlarni (telefon almashinuvi) va eng kam boshqariladigan (yangilanuvchi)ni ifodalaydi. Ularning orasidagi intervalli boshqa ko‘plab tarmoq elementlarini o‘z ichiga oladi.
Boshqaruv obyektlarining ikkinchi turi - TMN- OSS (Operations Support Systems - ishlashni qo‘llab-quvvtlovchi tizimlari).
Ushbu atama tarmoqning ishlashini ta’minlashga qaratilgan protseduralarni belgilaydi (avtomatlashtirilgan emas, balki, ehtimol qo‘lda amalga oshiriladi). Bu tizimlar quyidagicha bo‘lishi mumkin:
-mavjud boshqarish uskunalari bilan almashinuv NE (Network Element);
-avariya signalli xabarlarni tartibga solish qoidasini belgilash;
-NE (Network Element) jarayonida protseduralarni boshlash;
- dispetcherlash va qayta ishlash uchun navbatlarni kiritish;
- moliyaviy hisob-kitoblarni va boshqa protseduralarni joriy etish.
Tarmoq elementlari (NE-Network Element) va operatsion qo‘llab-quvvatlash tizimlari ikkita qismda aniqlangan Q -interfeysi yordamida bir-birlari bilan bog‘lanadi: axborot modeli va aloqa protokolida.