O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti nazarov xusanbek avazbek o‘G‘LI

Fizik arxitektura. Konsepsiyaga muvofiq, boshqaruv tarmog‘i (TMN-Telecommunication Management Network) aloqa tarmoqlaridan ajratiladi va telekommunikatsiya tarmog‘iga interfeys orqali ulanadi. Biroq, kontsepsiya TMN elementlari o‘rtasida axborot almashish uchun telekommunikatsiya tarmog‘idan foydalanishga imkon beradi. NE(Network Element) va OSS (Operations Support Systems) o‘rtasida axborotni ta’minlaydigan tarmoq sifatida ma’lumot tarmog‘i ishlatiladi.
TMN aloqalarini ta’minlash uchun telekommunikatsiya tarmog‘ining bir qismidan foydalanishi mumkin.
Bunday qismlar:
-umumiy va xususiy tarmoqlar, shu jumladan, keng polosali va tor polosali xizmatlar integratsiyasi (ISDN-Integrated Service Digital Network), mobil tarmoqlar, intellektual tarmoqlar;
- TMN tarmog‘ining o‘zi (Telecommunication Management Network);
- uzatish tizimlarining terminal qurilmalari (multipleksatorlar, o‘zaro faoliyat kommutatsiya uskunalari, konversiya uskunalari va boshqalar);
- raqamli va analog uzatish tizimlari (kabel, tolali-optik, radio, sun’iy yo‘ldosh va boshqalar);
- raqamli va analog kommutatsiya stansiyalari;
-signalizatsiya tizimlari;
- UATS va terminaldan foydalanuvchi uskunalar.
TMN protokollarining iyerarxiyasi piramidasimon bo‘ladi. Ushbu piramida - mantiqiy qatlamlik arxitektura (LLA — Logical Layered Architecture) vazifalarni boshqariladigan elementlarning murakkabligi bo‘yicha (tarmoqdagi shaxsiy qurilmalardan korporativ tarmoqlar uchun) tasniflaydi. TMN (Telecommunication Management Network) boshqaruv tizimining piramida darajalari 2.2-rasmda keltirilgan.

Tarmoq elementlari darajasi (NEL)

Elementlarni boshqarish darajasi(EML)

Tarmoqni boshqarish darajasi (NML)

Xizmatlarni boshqarish darajasi(SML)

Biznesni boshqarish darajasi (BML)

2.2-rasm. Tarmoqni boshqarish tizimining darajalari

Ushbu rasm shartli ravishda har bir darajadagi tarkibiy qismlarni va ularning o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatadi. Ularni quyi darajadan boshlab ko‘rib chiqamiz.

Tarmoq elementlari alohida qurilmada joylashgan, va TMN infratuzilmasi qoida sifatida, xizmat boshqarish axborot (MIB — Management Information Base) bilan bir ma’lumotlar bazasi sifatida, o‘rtasidagi interfeys vazifasini bajaradi. Ushbu ma’lumotlar bazasi, masalan, kommutatsiya stansiyalari, uzatish tizimlari, multipleksatorlar, sinov uskunalari to‘plami kabi tarmoq elementlariga taalluqlidir.
Yuqori nazorat (EML — Element Management Layer) operatsiya qo‘llab-quvvatlash tizimlari (OSS mos keladi tarmoq elementlarini guruh ishini nazorat qiladi. Ushbu qatlam tarmoq elementlari guruhlarini boshqarish imkonini beradi. Ushbu darajada, muayyan ishlab chiqaruvchining uskunasiga mos keladigan nazorat funksiyalari amalga oshiriladi va bu O‘zi-o‘ziga xoslik yuqoriroq darajadan maskalanadi. Bunday vazifalarni misollar apparat xato aniqlash, nazorat qilish kuchi va operatsion harorat bo‘lishi mumkin, yig‘ish statistika proshivka vositalarini yangilash, hisoblash resurslaridan foydalanish darajasini o‘lchash. Ushbu daraja OSS ni q3 interfeysi bilan o‘zaro ta’sir qiladigan vositachilik vositalarini o‘z ichiga oladi (ular fizik jihatdan yuqori darajaga tegishli bo‘lishi mumkin).
Tarmoq boshqarish (NML — Network Management Layer) interfeysi q3 orqali oldingi operatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash tizimlari uzatiladi va bir kompaniyaning mahsulotlari xususiyatlariga qarab emas individual tarmoq elementlari haqida ma’lumotlarga asoslangan, bir butun sifatida tarmog‘iga vakilligini hosil qiladi.
Xizmatni boshqarish darajasi (SML — Service Management Layer) foydalanuvchilari (foydalanuvchilar yoki boshqa xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar bevosita yuzma-yuz keladigan) tarmoq operatsiyalari bilan shug‘ullanadi. Umumiy tamoyillari LLA (Logical Layered Architecture) muvofiq, bu darajadagi NML ga olingan ma’lumotga, lekin marshrutizatorlarga, kommutatorlarga, aloqalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri nazorat qilish uchun ishlatiladi, va hokazo mumkin emas. Bu yerda xizmat ko‘rsatish boshqarish bilan bog‘liq ayrim vazifalari quyidagilardir: xizmati (QoS) va xizmat shartnomalarning shartlariga sifati (SLA — Service Level Agreement), boshqaruv yozuvlar va abonent xizmatlari, tayinlash, qo‘shib yoki foydalanuvchilarni yo‘q qilish manzillar, billing, nazorat qilish tizimlari bilan o‘zaro hamkorlik boshqa provayderlar va tashkilotlar (x interfeysi orqali).
Biznesni boshqarish darajasi (BML — Business Management Layer) kompaniyaning umumiy biznes maqsadlari nuqtai nazaridan aloqa tarmog‘ini ko‘rib chiqadi. U LLA ning boshqa darajalari bo‘lgani kabi, operativ emas, strategik va taktik boshqaruvni anglatadi.
Shunday qilib, LLA darajalari ma’muriy dasturiy ta’minotni fizik taqsimlashsiz tarmoq boshqaruvi jarayonlarining funksional iyerarxiyasini aniqlaydi. Ushbu iyerarxiyaning paydo bo‘lishining sababi tarmoqning alohida tarmoq elementlarining boshqaruv funksiyalarini ularning guruhlari va tarmoq ulanishlari bilan bog‘liq funksiyalardan mantiqiy ajratish zarurati hisoblanadi. Ma’muriy tartibotlarni ularning ta’siriga yo‘naltirilgan resurslarga yaqinlashtirish boshqaruvning samaradorligini oshiradi. Bundan tashqari, LLA iyerarxiyasi turli darajalar orasidagi o‘zaro ta’sirlarni tashkil qilish uchun ochiq standart interfeyslarni ishlatishga imkon beradi. 2.2-rasmdagi har bir darajadagi ishlardan beshta funksional sohalari ajratilgan (2.3-rasm):
• muammolarni bartaraf etish;
• sifatni boshqarish;
• konfiguratsiya boshqaruvi;
• xavfsizlikni boshqarish;
• hisob-kitoblarni boshqarish.
Boshqarish jarayoni bilan boshqariladigan resurs o‘rtasidagi o‘zaro muloqotda ma’lumotlar almashinuvini ta’minlaydigan keng tarqalgan protokollar va xizmatlar to‘plamini belgilaydi.
Xususan, "Telekommunikatsiyalarni boshqarish" va "Menejment maydoni" tushunchalarini joriy etishga imkon beruvchi M3200 "TMN" boshqaruv xizmatlari.
Quyidagi M.32xx hujjatlarida aniq xizmatlar ko‘rsatiladi:
M.3201 (transport nazorati);
M.3202 (signalizatsiya tizimlarini boshqarish);
M.3203 (foydalanuvchi xizmatlarini boshqarish):
Bu xizmatlarni batafsil ko‘rib chiqamiz (2.4-rasm).