O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. U. Xamidova maxsus pedagogika

 
 

---

132 
NUTQ BUZILISHLARI TASNIFI 
Nutqning tarkibiy qismi 
Fonetik-fonematik 
Leksik-lug‘aviy
Grammatik
-Tovushlar talaffuzi-
dagi kamchilik 
Ichki 
(passiv) 
lug‘at 
(nutqni 
tushu-
nish) 
Tashqi 
(faol)
lug‘at 
O‘z fikrini
grammatik jixatdan
to‘g‘ri tuzish, gap 
orqali ifoda etish 
Og‘zaki nutq buzilishi 
Tovushlar 
talaffuzida 
kamchiligi 
Ovoz buzilishi 
Nutq ravonligi, 
sur’ati, ritmi, 
tempi 
Nutqni tizimli 
buzilishi 
- dislаliya,
- rinolaliya,
- dizartriya. 
- afoniya,
- disfoniya,
- fonostеniya
- tahilaliya,
- bradilaliya,
duduqlanish 
- alaliya 
- afaziya 

---

133 
Yozma nutqdagi kamchiliklar 
Aleksiya
Disleksiya
Agrafiya 
Disgrafiyа
О‘qishdagi kamchiliklar
Yozishdagi kamchiliklar 

---

134 
 
OG‘ZAKI NUTQ BUZILISHI 
 
1. Tovushlar talaffuzidagi kamchiligi 
 
Dislaliya - (dis-izdan chiqish, aynish, buzilish, laliya-nutq) 
tovushlarni noto‘g‘ri talaffuz etish bilan ifodalanadigan nutq nuq-
sonidir. Dislaliyada bolalar bir fonetik guruhdagi tovushlarni 
(monomorf dislaliya) yoki har xil fonetik guruhdagi tovushlarni 
(polimorf dislaliya) noto‘g‘ri talaffuz etishadi. Tovushlar talaffu-
zidagi kamchiliklar nutq sistemasining boshqa tarkibiy qismlariga har 
xil darajada ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ba’zi bolalarda talaffuz 
kamchiligi shunchaki bir nuqson bo‘lib, bola nutqning leksik, gram-
matik qismlarida, idrok etish layoqatida hech qanday kamchiliklar 
kuzatilmaydi. Biroq ko‘p hollarda, hattoki, bittagina tovushning 
noto‘g‘ri talaffuzi ham nutq sistemasidagi leksik hamda grammatik 
tomonlarga ta’sir ko‘rsatadi, natijada bola tovushni noto‘g‘ri idrok 
etadi, o‘xshash tovushlar bilan adashtiradi, yozish va o‘qish paytida 
ham xatolarga yo‘l qo‘yadi.