O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
 

---

272 
9 § Kvant texnologiyalari 
Reja: 
1. 
Kvant texnologiyasi tushunchasi 
2. 
Kvant texnologiyalarining vujudga kelishi 
3. 
Kvant texnologiyalarining tarkibiy tuzilishi 
Kvant 
texnologiyasi tor ma’noda energiya va nurlanish 
uzluksizmasligini, cheklangan qismlarda, ya’ni kvantlarda uzatilishini 
anglatadi. 
Keng ma’noda esa “kvant” soʻzi inglizchadan “miqdor, qism, kvant” 
deb tarjima qilinib, bu nomning oʻzi kvant mexanikasining asoslaridan biri 
“kvantlash” tamoyilidan iboratligiga dalolat beradi. Ushbu printsipga 
koʻra, nurlanish energiyasi qismlarga, kvantlarga boʻlib uzatiladi va qabul 
qilinadi. Bu esa mikroolamning koʻplab ob’yektlari, birinchi navbatda 
atomlar va elektronlar uchun toʻgʻri keladi. 
Misol: raqamli texnologiyalar bilan shugʻullanganimizda, biz 
kundalik hayotda doimo “kvant” oʻzgarishlarga duch kelamiz. Chunonchi, 
tovush toʻlqinli xususiyatga ega va analog uskunalarda «boricha» qayd 
etiladi, ya’ni mikrofon membranasining tebranishlari gramofon yozuvidagi 
yoʻlakchalarga aylandi. Raqamli yozuvda tovush “kvantlanadi”: ma’lum 
chastotaga ega boʻlgan usul (deskritizasiya chastotasi deb nomlanadi) 
tovush kuchini oʻlchaydi va 32 “kvant” qiymatlari toʻplamini hosil qiladi.
81
Kvant – fizik tushuncha bo’lib, biror kattalikning bo’linmas 
miqdorini bildiradi. Biror fizik kattalikning kvantlanishi deganda, ushbu 
kattalik bir qator aniq va diskret (diskret-uzlukli, alohida qismlardan 
tashkil topgan jarayon) qiymatlarni qabul qilishi tushuniladi. Shunday 
qilib, atomdagi elektronning energiyasi kvantlanadi, yorug’lik “qismlarga” 
ajralgan holda tarqaladi, ya’ni kvantlarga taqsimlanadi.
Kvant mexanikasi – fizikaning bir bo’limi bo’lib, u bizning tabiiy 
olamimiz bilan bog’liq bo’lgan hamma narsani, shu jumladan fazo, vaqt va 
materiyani o’rganadi. Kvant fizikasi bizni o’rab turgan hamma narsani 
boshqaradi. 
81
 
https://nplus1.ru/material/2020/01/31/course-quantum-technology-chapter1
 

---

273 
XX -asrning boshlarida kvant mexanikasining kashf qilinishi 
insoniyatga quyidagi bir qator texnologiyalarni yaratish imkonini berdi: 
lazerlar, zarrachalar tezlatgichlari, MRT, umuman yarimo’tkazgichli 
elektronika - tranzistorlar va LED (Nur chiqaruvchi diod)dan tortib 
kompyuterlar, mobil aloqa va internetgacha. 
Kvant fizikasi odamlarning kundalik hayotini butunlay o’zgartirib 
yubordi. Raqamli texnologiyalar davri bu fan yutuqlariga asoslanganligi 
haqda juda kamdan kam odam o’ylashgan. Keyingi besh-o’n yillar ichida 
kvant texnologiyalarining yanada rivojlanishi, yaqin vaqtgacha faqat ilmiy 
fantastika jurnallari sahifalarida tasvirlangan qurilmalarning yaratilishiga 
olib kelishi mumkin.
82