O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti
-rasm. Qoʻlda ishlangan: Bak koʻplab prototiplarni yaratdi, shu
Download 4.05 Mb. Pdf ko'rish
|
Iqtisodiyot nazariyasi
|
3.35-rasm. Qoʻlda ishlangan: Bak koʻplab prototiplarni yaratdi, shu qatorda multivibrator sxemali (yirik planda, yuqoridagi) va 19 ta alohida kriotonlardan iborat (pastki). Va 1952 yilda Bak e’tiborini kuchli magnit qarshilikka ega kimyoviy element vismutga qaratdi: uning elektr qarshiligi magnit maydonga, ayniqsa past haroratlarga javoban keskin koʻtariladi. Suyuq geliyning qaynash nuqtasida (4.2 kelvin) kuchli magnit maydon qoʻllanilganda vismutning elektr qarshiligi oʻnlab million marta oʻzgaradi. Ushbu xususiyat kompyuterlarni yigʻish uchun foydali boʻlishi mumkin, deb oʻyladi Bak. Sinov simidagi nisbatan kichik oqim va u yaratadigan magnit maydon, vismut qarshiligining katta oʻzgarishga olib kelishi mumkin, ya’ni 277 birdaniga toʻsib qoʻyishi yoki u orqali oʻtishiga imkon oqim beradi. Bu haqiqiy elektron kalit boʻladi! 1954 yilga kelib, Bak suyuq geliyning past haroratlarida topilgan elektromagnetizmning yanada qiziqarli xususiyatini – oʻta oʻtkazuvchanlikni aniqlaydi. Ushbu hodisa oʻziga xos boʻlsa ham, ilgari oʻrganilgan edi. XX asrning boshlaridan beri fiziklar suyuq geliyning qaynash nuqtasiga yaqin haroratga qadar sovutilganda turli xil metallarning elektr qarshiligini butunlay yoʻqotishini bilishgan. 1950-yillar futurizmi ruhida Bak oʻz ixtirosini kriotron deb atadi - krio (ϰρύος, yunoncha «muzli sovuq, ayoz» soʻzlari) va elektronikadan iborat soʻz birikmasi. Ammo texnologiyani taklif qilish va unga nom berish yetarli emas edi. Bak tez orada oʻnlab prototiplarni yaratishni va sinovdan oʻtkazishni boshladi. Kriotronning bir nechta prototiplarini birlashtirgan holda, kriotronlar yordamida raqamli kompyuter xotirasi va mantigʻi uchun barcha asosiy sxemalarni yigʻishning uddasidan chiqdi. 85 XX asrning birinchi yarmida fizikaning rivojlanishini koʻrsatgan “Birinchi kvant inqilobi” lazerlar, tranzistorlar, yadro qurollari, keyinchalik esa – mobil telefon aloqalari va Internetning paydo boʻlishiga olib keldi. “Birinchi kvant inqilobi” texnologiyalari bugungi kunda deyarli hamma joyda qoʻllaniladi: kompyuterlarda, mobil telefonlarda, planshetlarda, raqamli kameralarda, aloqa tizimlarida, LED yoritgichlarda, MRT skanerlarida, tunnel mikroskoplarida va boshqa koʻplab qurilmalarda. Turli ekspert baholariga koʻra, “Birinchi kvant inqilobi”ning sanoat sohasidagi qiymati yiliga 3 trln.dollarni tashkil etadi. Shu bilan birga, zamonaviy kompyuterlarning ishlash samaradorligini tavsiflovchi Mur qonuni endi ishlamaydi. XX asrning yakuniga kelib esa jahon “Ikkinchi kvant inqilobi”ga qadam qoʻydi. “Birinchi kvant inqilobi”dan uning asosiy farqi shundaki, texnologiya va qurilmalar kvant hodisalarini kollektiv boshqarishdan murakkab kvant tizimlarini individual zarrachalar, masalan, atomlar va fotonlar darajasida boshqarish qobiliyatidir. Alohida kvant ob’yektlarini shunday yuqori darajada boshqarishga asoslangan texnologiyalar odatda “kvant texnologiyalari” deb nomlanadi. Bugungi kunda KTlar milliy xavfsizlik masalalarida, shuningdek, axborot 85 https://habr.com/ru/company/cloud_mts/blog/514284/ 278 texnologiyalari va tibbiyot kabi strategik muhim sohalarda tobora muhim rol oʻynay boshlayapti. Raqamli iqtisodiyotning barcha strategik sohalarida, masalan, uzoq muddatli istiqbolda sun’iy intellektni rivojlantirish kvant texnologiyalaridagi yutuqlarni talab qiladi. Kvant texnologiyalari katta ilmiy tarkibiy qismga ega boʻlishiga qaramay, bu ularning sohada jadal rivojlanishi va joriy etilishiga toʻsqinlik qilmaydi. KT uchta asosiy subtexnologiyaga boʻlinadi. Download 4.05 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|