O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi tdpu tabiiy fanlar fakulteti “kimyo” kafedrasi

Kurs ishining maqsadi:
Metall va metallmaslarning gidrididlari, suv va vodorod peroksid qo‘llanilishi va uning fizik va kimyoviy xossalari bo‘yicha ma‘lumotlarni umumlashtirish.
Kurs ishing vazifasi:
Metall va metallmaslarning gidrididlari, suv va vodorod peroksid mavzusi bo‘yicha adabiyotlar tahlil qilish;
Ularning fizik va kimyoviy xossalarini va qo‘llanilishini o‘rganish.
Kurs ishining dolzarbligi.
Bu kurs ishini yozishda, metall va metallmaslarning gidrididlari, suv va vodorod peroksid haqidagi ma‘lumotlarni o‘rganish. metall va metallmaslarning gidrididlari, suv va vodorod peroksidni inson hayotidagi va kimyo fanidagi ahamiyati katta. Masalan: O‘quvchilarni kimyo faniga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirish, va turli formulalarni yoza olishini o‘rgatishdir.

II. Asosiy qism
2.1. Metall va metallmaslarning gidridlari va ular haqida ma‘lumot.
Gidridlarning ikki turi mavjud: metall va metallmas gidridlar . Metall gidridlar - bu metall elementni vodorod bilan biriktirish natijasida hosil bo‘ladigan ikkilik moddalar, umuman gidroksidi yoki gidroksidi tuproq kabi elektropozitiv, garchi interstitsial gidridlar ham kiritilgan. Bu vodorodning ( o‘ksidlanish soni odatda +1) eng yuqori darajadagi q o‘shimcha elektronga ega b o‘lgan yagona reaktsiya turi; ya‘ni uning valentlik raqami -1 ga aylantiriladi, garchi ushbu gidridlar tarkibidagi bog‘lanishlarning tabiati mavzuni o‘rganayotganlarning nomuvofiqligi tufayli to‘liq aniqlanmagan bo‘lsa ham. Metall gidridlar metallarning ba‘zi xususiyatlariga ega, masalan, ularning qattiqligi, o‘tkazuvchanligi va yorqinligi; ammo metallardan farqli o‘laroq, gidridlar ma‘lum bir m o‘rtlikka ega va ularning stexiometriyasi har doim ham kimyo vazn qonunlariga mos kelmaydi.
Misollar: Turli xil xususiyatlarga ega b o‘lgan metall va metall b o‘lmagan gidridlarning k o‘plab misollari mavjud. Buyerda bir nechtasi keltirilgan:
Metall gidridlar
- LiH (lityum gidrid). - NaH (natriy gidrid). - KH (kaliy gidrid). - CsH (sezyum gidrid). - RbH (rubidiy gidrid). - (berilyum gidrid).
- (magniy gidrid). - (kaltsiy gidrid). - (stronsiyum gidrid). - (bariy gidrid). - (alyuminiy gidrid).

Metallmas gidridlar

Ushbu turdagi gidridlar metall b o‘lmagan element va vodorod o‘rtasidagi kovalent assotsiatsiyadan kelib chiqadi, shuning uchun metall b o‘lmagan element har biri bilan bitta gidrid hosil qilish uchun har doim eng past o‘ksidlanish sonida b o‘ladi. Bundan tashqari, ushbu turdagi birikmalar, odatda, standart muhit sharoitida (25 ° C va 1 atm) gazsimon shaklda b o‘lishi kerak. Shu sababli, ko‘pgina metall b o‘lmagan gidridlarning qaynash temperaturasi past, chunki ular van der Vaals kuchlari kuchsiz deb hisoblanadi. Ushbu sinfdagi ba‘zi gidridlar diskret molekulalar, boshqalari polimerlar yoki oligomerlar guruhiga kiradi, hatto sirtda xemosorbsiya jarayonidan o‘tgan vodorod ham ushbu r o‘yxatga kiritilishi mumkin.
Metallmas gidridlar
- HBr (vodorod bromidi). - HF (ftor vodorod). - HI (vodorod yodidi).
- HCl (vodorod xlorid). - (vodorod sulfidi). - (vodorod telluridi).
- (vodorod selenidi).
Nomlanishi
Metall gidridlar uchun formulani yozish uchun biz metallni (metall element uchun belgini) yozib, keyin vodorodni (MH, bu erda M metall) yozishni boshlaysiz.
Ularni nomlash uchun u gidrid so‘zidan keyin metall nomi (“M gidrid”) bilan boshlanadi, shuning uchun LiH “lityum gidrid”, CaH o‘qiladi u “kaltsiy gidrid” va boshqalarni o‘qiydi.
Metall bo‘lmagan gidridlar uchun u metallnikiga qaraganda teskari tarzda yoziladi; ya'ni, u metall b o‘lmagan (HX, bu erda X - metall b o‘lmagan) o‘rnini egallagan vodorodni yozishdan boshlanadi.
Ularni nomlash uchun biz metall b o‘lmagan element nomidan boshlaymiz va “vodorod” (“X-vodorod uro”) s o‘zlari bilan tugaydigan “uro” qo‘shimchasini q o‘shamiz, shuning uchun HBr “vodorod bromidi”, H o‘qiladi S "vodorod sulfidi" va boshqalarni o‘qiydi.