O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti sug’urta nazariyasi va amaliyoti

Aktuar hisob-kitoblar - sug‘urta tarifi stavkalarini hisoblashning iqtisodiy-
matematik usullari yig‘indisi. Ushbu hisob-kitoblar katta sonlar qonuniga 
asoslanadi. Aktuar hisob-kitoblarning metodologiyasi, ehtimollar nazariyasi, 
demografiya qonuniyatlariga asoslanadi, tarif stavkasini miqdori sug‘urta 
hodisalari ro‘y berishining ehtimoliyligiga bog‘liq. Demografiya ma’lumotlaridan 
fuqarolarning hayotini sug‘urtalashda sug‘urtalanuvchilarning yoshiga mos 
ravishda sug‘urta tarifi stavkasini tabaqalashtirishda foydalaniladi. Uzoq muddatli 
hayotni sug‘urtasi bo‘yicha sug‘urta summalari sug‘urtalangan shaxs vafot etganda 
yoki u ma’lum bir yoshga yetganda to‘lanadi. Yetarli miqdordagi sug‘urta fondini 
shakllantirish uchun, sug‘urtalovchi shartnoma amalda bo‘lgan davrda qancha 
shaxs vafot etishi yoki ma’lum bir yoshga yetishi ehtimoliyligini bilishi zarur. 
Aholi o‘limi darajasi xaqidagi statistik ma’lumot asosida turli yoshga yetishi 
ehtimolligini hisoblash hamda fuqarolarning o‘limi to‘g‘risidagi jadvalni tuzish 

---

135 
mumkin. Bu jadval asosida nafaqani va hayotni sug‘urtalash bo‘yicha tarif 
stavkalarni hisoblash mumkin. 
Anderrayter - 1) turli risklarni sug‘urtalash vakolatiga ega, sug‘urta 
kompaniyasi tomonidan tayinlanadigan shaxs. Sug‘urta kompaniyasining sug‘urta 
portfelini shakllanishi uchun javob beradi. U sug‘urta shartnomalarini tuzish, 
risklarni baholash va sug‘urta tarifi stavkasini belgilash yuzasidan tegishli 
malakaga ega bo‘lishi zarur; 2) Lloyd sug‘urta polislarini beradigan Lloyd sug‘urta 
korporatsiyasini a’zosi; 3) potensial mijozlarga sug‘urta polisini sotish bilan 
shug‘ullanadigan yoki manfaatdor tomonlarga sug‘urta sohasi bo‘yicha yuqori 
darajada maslahat xizmatlarni ko‘rsatadigan jismoniy yoki yuridik shaxs. 
Anderrayter siyosati- sug‘urtalash bilan bog‘liq yangi takliflarni ko‘rib 
chiqish va mazkur taklifni qabul qilish yoki rad etish to‘g‘risida xulosalar 
chiqarishga qaratilgan siyosat.