O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Kasallikning biologik sabablari 

Kasallikning  biologik  sabablariga  tashqi  muhitdan  odamga 

yuqib  kasallikni  yuzaga  keltiradigan  mikroblar,  viruslar,  zambu-

rug`lar, gijja tuxumlari va boshqalar kiradi. 

3. Ozdiruvchi – davomli; 

4. Gavdani yashnatib  o`stiruvchi - mo`tadil; 

5. Badantarbiya oldidan qilinadigan – tayyorlovchi; 

6. Badantarbiyadan keiyn qilinadigan, o`z holiga qaytaruvchi 

- tinchituvchi uqalash bo`lishini ta`kidlagan. 

 Ibn  Sino  hammomda  massaj  qilish,  tayanch  -  harakat  appa-

rati,  asab  va  nafas  a`zolari  kasalliklarida  davolovchi  massajdan 

foydalanish  haqidagi  qo`llanmalari  hanuzgacha  o`z  ahamiyatini 

yo`qotgani yo`q. 

Arab, Eron, Xiva, Buxoroda massaj ko`pincha umumiy ham-

momlarda qilingan. Kichik va O`rta Osiyoda massajning o`ziga xos 

yo`nalishi  qadimgi  Gretsiya  va  Rimda  qo`llanilgan ussulardan  farq 

qilib, asosan, oyoqlar bilan massaj qilingan. U “Shaq massaji” deb 

nom olgan.  Arab olimlarining g`oyalari ilmiy asoslangan massajni 

Arabistonning  qo`shni  mamlakatlari  -  Turkiya,  Gurjistonda tarqali-

shiga asos soldi va jamoat, shaxsiy hammomlarida amalda ishlatildi. 

Massaj badantarbiya, charchoq yoki ish qobiliyatini tiklovchi 

hamda  davolash  vositasi  sifatida  uzoq  o`tmishdan  boshlab  O`rta 

Osiyo  mamlakatlari  aholisi  o`rtasida  “uqalash”,  “silash”  nomlari 

bilan sharqona hammom, kurash maydonlari va tabiblar amaliyotida 

keng qo`llanilib kelingan. Albatta, inson ruhiyati, kayfiyati va tana 

a`zolarini  tetiklashtiruvchi  ushbu  darmon  vositasi  yosh-u  keksa 

ehtiyojini ta`minlashga xizmat qilib kelgan. 

I.M.Sarkizov- Serazini sharq massaji haqida shunday yozgan 

edi: “Bu turdagi massaj mutaxasislari qo`l va oyoqlarda usullarni bir 

xil  bajarishgan,  assosiy  e`tibor  ishqalash,  bo`g`imlardagi  nofaol, 

faol  –  nofaol  harakatlarga  qaratilgan,  bunday  qilishdan  maqsad 

bo`g`imlarning egiluvchanlik holatini tiklashdan iborat bo`lgan”. 

Shuni  aytish  kerakki,  hozirgi  kunda  ham  Gruziya,  Arma-

niston,  Ozarbayjon,  Qozog`iston  va  O`zbekistonda  eski  “Turkcha” 

hammomlarda  qadimgi  “Sharq  massaji”  qo`llaniladi.  Sharq  massa-

jini kim o`zida sinagan bo`lsa u to`g`risida ijobiy fikrlarni bildiradi, 

ammo,  bu  muolajani  birinchi  marta  ko`rgan  odamni  vahima  va 

qo`rquv bosishi mumkin.  

Tiklanish  davrida  buyuk  tabiatshunoslar  va  tibbiyotchilar 

tomonidan insoniyatga taqdim etilgan yangiliklar, massajning rivoj-

lanishiga keng yo`l ochib berdi. 

15 

102 

---