Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova

38-rasm. Suyuqlik sirtidagi (a,b) va ichidagi (v) mоlekulalarning qoʻshni 
mоlekulalar bilan oʻzarо ta’sirlashishi. 
Lekin, suyuqlik sirtida turgan molekulalarni suyuqlik ichidagi qoʻsh 
molekulalar kuchliroq tortadi, gaz fazadagi molekulalar oʻsha molekulani juda oz 
miqdordagi kuch bilan tortadi (38-rasm).
Shu sababli suyuqlik sirtida turgan molekulalar mumkin qadar suyuqlik ichiga 
kirishga intiladi. Boshqacha aytganda, suyuqlik oʻz sirtini kattalashtirish uchun ish 
sarf qilishi kerak. Aksincha, suyuqlik sirti kamayganida energiya ajralib chiqadi. 
Demak, suyuqlik sirt qavati ma‘lum energiya zahirasiga ega bo‘lib, u suyuqlikning 
sirt energiyasi deyiladi. 
Suyuqlik sirtini 1 cm
2
ga kattalashtirish uchun sarf qilish kerak boʻlgan 
energiya miqdori shu suyuqlikning sirt taranglik koeffitsienti yoki toʻgʻridan-
toʻgʻri sirt tarangligi deyiladi. U grekcha σ (sigma) harfi bilan belgilanib, N/m 
yoki J/m
2
larda oʻlchanadi: 
;
S
G


Bunda, G -1m
2
sirtni hosil qilish uchun zarur boʻlgan energiya miqdori, σ-
suyuqlikning sirt taranglik koeffitsienti, S-sirt kattaligi.
Suyuqlikning sirt tarangligi temperatura va suyuqlik bugʻi bosimi ortishi bilan 
kamayadi. Sirt taranglikning kelib chiqish sababi suyuqlik molekulalari orasidagi 
bogʻlanishdir. Ayni modda molekulalari orasidagi bogʻlanish qancha kuchli boʻlsa, 
ularning sirt tarangligi shuncha katta qiymatga ega boʻladi. Bundan quyidagi 
xulosa kelib chiqadi: qutbli suyuqlikning suyuq-gaz chegarasidagi sirt tarangligi 
qutbsiz suyuqliklarning sirt tarangligiga nisbatan katta boʻladi (9-jadval).
9-jadval
Ba’zi moddalarning havo bilan chegaradagi sirt tarangligi.
Modda 
t
o
, C 
σ