O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

 
6.6. Sanoat ishlab chiqarish xarajatlari, mahsulot olinish hisobi va 
tannarx hisoblash 
 
 Dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlash, 
shuningdek, qurilish Materiallari ishlab chiqarish, mayda asbob-usku-
nalarni tayyorlash va hokazolar uchun qishloq xo‘jalik korxonalari tar-
kibida yoki mustaqil sanoat korxonalari hamda yordamchi xo‘jaliklar 
tashkil etiladi. Bunday sanoat korxonalari ishchi kuchining mavsumiy 
oshiqchaligidan to‘la va samarali foydalanish hamda rentabellikni oshi-
rishda muhim ahamiyatga ega. 
Sanoat ishlab chiqarishini hisobga olish har bir ishlab chiqarish sar-
fini hisob obyekti va xarajat moddasi bo‘yicha hisobda to‘g‘ri va o‘z 
vaqtida aks ettirish, ishlab chiqarilgan mahsulotlarni aniq hisobga olish 
va ularning tannarxini to‘g‘ri hisoblash, tugallanmagan ishlab chiqa-

---

 
 
216
rishni to‘g‘ri aniqlash, mablag‘larni tejab sarflashni nazorat qilish, oila 
pudrati va pudrat asosida ishlaydigan bo‘linmalarning shartnomaviy 
majburiyatlarni bajarishi ustidan nazorat qilish va har bir korxona 
bo‘yicha ishlab chiqarish faoliyatining (moliyaviy) natijalarini alohida 
aniqlashni ta’minlash lozim. 
 Qishloq xo‘jaligida sanoat ishlab chiqarishlariga qishloq xo‘jalik 
mahsulotlarini qayta ishlaydigan (tegirmon, sutni qayta ishlash, moyju-
voz, konsyerva va pishloq zavodlari va h.) korxonalar va ishlab 
chiqarishlar, yog‘och tilish, g‘isht zavodi, salloqxona, hamda mahsulot-
larga oddiy ishlov berishga oid ishlab chiqarishlar (meva vasabzavot-
larni quritish, bodring va pomidor tuzlash va boshqalar) kiradi. 
 Sanoat ishlab chiqarishida qilingan xarajatlar quyidagi moddalar 
bo‘yicha hisobga olinadi: 1. Mehnat haqi xarajatlari ijtimoiy sug‘urta xa-
rajatlari bilan birgalikda. 2. Xom ashyo va Materiallar. 3. Ishlar va xiz-
matlar. 4. Asosiy vositalarni saqlash xarajatlari. 5. Ishlab chiqarishni 
tashkil etish va boshqarishga oid xarajatlar. 6. Sug‘urta to‘lovlari. 7. 
Boshqa xarajatlar. 8. Yaroqsizlikdan ko‘rilgan yo‘qotishlar. 
 
«Xom ashyo va Materiallar» moddasida tayyorlanadigan 
mahsulotning negizini tashkil etuvchi yoki uni tayyorlashda zarur 
bo‘ladigan komponentlar: masalan, tegirmon va juvozxonalarda – don-
ning qiymati; kanop va zig‘irni qayta ishlashda – poyaning qiymati; 
meva, sabzavot, kartoshka va rezavor mevalarni qayta ishlashda – meva, 
sabzavot, kartoshka, dukkaklilar, rezavorlar va boshqalar qiymati. 
 «Yaroqsizlikdan  ko‘rilgan  yo‘qotishlar» moddasida butunlay 
yaroqsizga chiqarilgan mahsulot (buyumlar, yarim tayyor mahsulotlar) 
qiymati, qurulmalarning dastlabki ishlatish vaqtida buzilgan xom-ashyo, 
Materiallar va yarim tayyor mahsulotlar qiymati hamda yaroqsizlikni tu-
zatish xarajatlari aks ettiriladi. 
 Qolgan xarajat moddalari o‘zlarining mazmuniga qarab 2010 va 
2020 schotlar bo‘yicha ko‘rib chiqilgan xarajat moddalariga o‘xshashdir.