56
Turistik harajatlar – tashrif buyuruvchi yoki uning nomidan boshqa
shaxsni tayyorlash va safar chog‘ida, shuningdek belgilangan joyda bo‘lish
chog‘idagi iste’mol qilingan harajatlarning umumiy summasidir.
Turistik harajatlar konsepsiyasi asosiga bir qator tamoillar qo‘yilgan. BTT
tavsiyasiga muvofiq tashrif buyuruvchilar, turistlar va ekskursiyalarning iqtisodiy
ahamiyatli harajatlarigina hisobga olinadi. Tashrif buyuruvchilar
harajatlari ularning
ehtiyojlarini qondirish uchun olgan xizmatlar va tovarlar qiymati bilan aniqlanadi.
Ularga xilma-xil tashish bo‘yicha xizmatlar, joylashtirish va uzoq foydalanishgacha
uncha katta bo‘lmagan narsalar, joriy turistik iste’mol tovarlari va suvenirlar kiradi.
Biroq bu holda ulardan bahramand bo‘luvchilar boshqa
shaxslar- sayohatchilar
bo‘lmasalar ham qilingan harajatlar turistik harajatlarga kiritiladi.
Turistik harajatlar hajmini tovar va xizmatlarga amaldagi narxlarni pasaytirish
chegirib tashlash, choy puli va boshqalarni hisobga olgan holda to‘lov shaklidan
qat’iy nazar-naqd pulmi, yo‘l cheklarimi, kredit kartochkalari va boshqa usullar bilan
birga belgilash tavsiya qilinadi.
Turistik harajatlar tarkibi. Turizm statistikasi
bosh muommolaridan biri
turistik harajatlar tarkibini tartibga solish bo‘lib hisoblanadi. Bu tashrif buyuruvchi
qilgan xrajatlar vaqti (tayyorlanishda, safar chog‘ida yoki oxirida), shuningdek turizm
tipi bilan shartlangan. Tegishli ravishda ichki turistik harajatlar ajralib turadi. Bu
rezidentlarni o‘z mamlakati va xalqaro miqyos bo‘ylab qiladigan sayohatlari bilan
bog‘liq. Uning ahamiyatini tushunish uchun tashrif buyuruvchini o‘z joyidan ko‘zda
tutilgan mamlakatga yo‘naltirilgan harakati iqtisodiy tabiatni bilish muhimdir.
Chiqish turistik oqim xalqaro turistik harajatlar
kategoriyasiga mansub, kirish
harajatlar esa xalqaro turizmda tushadiganga.
BTT materiallarida xalqaro turistik harajatlar doimiy-yashovchilarning u yoki
bu mamlakatga xorijga sayohati vaqtida qilgan harajatlariga qarab aniqlanadi.
Boshqlar qatorida unga xalqaro tashish bo‘yicha chet
el kompaniyalari xizmatlari,
shuningdek chetdan sotib olingan tovarlar va xizmatlar uchun oldindan haq to‘lash
qo‘shiladi. Joriy hisob-kitoblarda juft sifatda xalqaro turizmdan tushgan
ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. U xorijlik tashrif buyuruvchining boradigan
mamlakatdagi barcha harajatlari summasi sifatida hisoblanadi. Har ikala ko‘rsatkich
ham yagona usulda qo‘rilgan bo‘lib, faqat pul vositalarining chegaralari osha harakati
bilan bog‘liq sarflarnigina aks ettiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
