O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

mahsulotlar tarkibi - turistik markazlardagi odamlar faoliyatini belgilaydigan 
his etish va his qilmaslik komponentlari, to‘plamlar yoki paketlarni namoyon 
etadi. Paket turistlar tomonidan qurbiga yarasha narx sifatida qabul qilinadi. 
Iste’molchilar 
tomonidan 
turistik 
mahsulotlarni 
qabul 
qilinishini, 
xususiyatlarini va ularning turistik faoliyati haqiqiy motivlarini o‘rganib, yetkazib 
beruvchilar ularga mos ravishda o‘z ishlarini qayta qo‘rib oladilar. Ular 
mahsulotlarini qanday bo‘lsa, shunday holicha emas, balki iste’mol xususiyatlari va 
sifatiga qarab reklama qiladilar va xizmatlar to‘plamini taklif etadilar. 
Iste’molchilarning turistik mahsulotlarni kompleks qabul qilishi turizm markazlarini 
namoyon etuvchi va ularni taraqqiy etishi uchun javob beruvchi turistik ma’lumotlar 
takliflariga muvofiq keladi. 1970 – yillar oxirida AQShda Nyu-York shtatida «Men 
Nyu-Yorkni sevaman» keng masshtabli reklama kompaniyasi bo‘lib o‘tdi. Bu vaqtga 
kelib Nyu-York shahrida (butun dasturlar shtatni qamrab oldi) tarmoqlangan turistik 
infratuzilma yaratila boshladi. Otellar, restoranlar, barlar, tungi klublar va boshqa har 
xil sayr-tomosha ob’ektlari shahar mehmonxonalariga turli xil xizmatlarni taklif qila 
boshladilar. Bu korxonalar rasman turizm industriyasiga kirardi, ammo ular o‘zlarini 
yagona maqsaddagi qism deb hisoblamasdilar. Ular esa tor tijoriy manfaatlarni 
ko‘zlardilar. 
Vaziyat potensial mijozlar bozorida tadqiqotlar olib borilganidan keyin o‘zgara 
boshladi. Turli xil turistik xizmatlar iste’molchilar so‘rovlaridan kelib chiqilib, bir 
paketga birlashtirildi. Bu ularning harid qilinishini sezilarli yengillashtirdi. Kompleks 
turistik mahsulotlar reklamasi shunday tartibda tuziladiki, u turistik markaz sifatida 
Nyu-York haqida to‘liq tasavvur hosil qilish imkonini berardi. Ya’ni ob’ektlarni 
ko‘rsatish, turistik infratuzilma, sayr-tomosha, transport qulayliklari – barchasi 
ifodalangandi. U shahar qiyofasi haqida yorqin va tezda esda qoladigan tasavvurlar 
hosil qilar va safarlarning narxi to‘g‘risida axborotlarga ega edi. Ayniqsa shahar 
taqdim etadigan joylashtirish va bo‘sh vaqtni madaniy o‘tkazish, turli xil sayr 
tomoshalar keng imkoniyatlarini reklama qilishga alohida e’tibor qaratildi. 
Kompaniya faoliyati juda muvaffaqiyatli kechdi va Nyu-York shahrini turistik 

---

107 
markaz sifatida nafaqat AQShda balki, undan tashqarida mashhur bo‘lishiga olib 
keldi. 
Ko‘rib chiqilgan misol amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan bir qator umumiy 
harakterdagi kamchiliklarni aniqlashga imkon beradi. Ulardan biri marketing 
tadqiqotlari o‘tkazishdir. Turistik mahsulot u sotib olinayotganda iste’molchi 
tasavvuridagina mavjud bo‘ladi, turist safardan nimani kutayotganini faqat maxsus 
tadqiqot yordamida bilish mumkin. Marketing xizmati xodimlari mavjud va 
haridorlar xohish – istagi va potensial ehtiyojini tahlil qiladilar va bir xildagi mijozlar 
guruhlarini aniqlaydilar. Ular asosiy bosh savollar – iste’molchilar talab qiladigan 
zarur turistik mahsulotlar nima? bozorning qaysi takliflar darajasi uning talablarini 
qondira oladi? kabilarga javob topishga intiladilar. Marketing tadqiqotlari natijalari 
turistik mashulotlarni takomillashtirishning asosi bo‘lib xizmat qiladi.