O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti kichik biznes va tadbirkorlik fanidan

xolding kompaniyasi.

xolding - bu mulk egalari tomonidan bir qanchaa mustaqil hissadorlik jamiyatlari faoliyatini nazorat qilish maqsadida bunyod etilpsh jamiyatdir. xoldingga birlashgan koronalar, odatda, qiz koronalar deb ataladi. xolding yoki bosh xolding kompaniyasi o‘zining qiz koronalari aksiyalarining nazorat paketlarini o‘zida jamlash yo‘li bilan moliya kapitalini to‘playdi. Aksiyalardan olinadigan dvidendlar uning asosiy daromadi hisoblanadi. xolding kompaniyasi o‘z navbatida o‘z aksiyalarini chiqarib hissadrrlik jamiyati shaklida ham namoyon bo‘lishi mumin. xolding qatnashchisining omonati pul mablag‘lari, qimmatbaho qog‘ozlar, asosiy vositalar yoki boshqa moddiy boyliklar shaklida bo‘ladi.

Omonatlar qiymati - barcha xolding qatnashchilari ishtirokida baholanadi.

Qiz korona ko‘pincha koronaning rivojlanib borishi davrida bosh korona tomonidai tashkil qilinadi va to‘la mustaqillikka ega bo‘lgai yuridik shas sifatida faoliyat ko‘rsatadi. Ammo, bosh (ona) korona (kompaniya) qiz korona aksiyalarining asosiy qismi (nazorat paketi) egasi sifatida uning faoliyatiga ta’sir o‘tkazishi mumkin.

Xolding kompaniyalari mustaqil faoliyat ko‘rsatuvchi alohida koronalar aksiyalari nazorat paketlarini bitta shas tomonidan sotib olinishi orqali am tashkil qilnishi mumkin.

Xoldinglar davlatga qarashli yoki Xususiy bo‘lishi mumkin. Davlat xoldingida aksiyalar nazorat paketa davlatga tegishli bo‘ladi. xolding kompaniyalari ikki il bo‘lishi mumkin:

• 
  moliyaviy xolding, u asosan nazorot boshqaruvi vazifasini bajaradi;
  
• 
  aralash xolding - turli il xo‘jalik faoliyati va savdo-sotiq bilan shug‘ullanadi.
  

Mamlakat qonunchiligiga asosai xolding kompaniyalari quyidagicha tashkil etilishi mumkin:

• 
  yirik koronalarini qayta tashkil qilishda ularning tarkibiy bo‘linmalarini mustaqil yuridik shas (qiz koronalar) sifatida bunyod etish yo‘li bilan;
  
• 
  yuridik jihatdan mustaqil koronalarning aksiya paketlarini birlashtish yo‘li bilan;
  
• 
  yangi hissadorlik jamiyatlari tas’is etish yo‘li bilan.
  

Xolding kompaniyalarini shakllantirish jarayoni mulkni koronaning integratsion tarkibini saqlab qolgan holda davlat tasarrufidan chiqarishning bir vositasi sifatida qo‘llanilishi mumkin. Davlat xoldingda aksiyalar nazorat paketi davlat mulkmga, o‘iz koronalar aksiyalari esa bosh xolding kompyaniyasining mulkiga aylanadi. Davlat o‘z aksiyalari paketi doirasida aksiyador koronalar faoliyatini nazorat qiladi. xoldingningn aksiyalarining qolgan qismi mehnat jamoalari a’zoliriga, xolding ta’minotchi va iste’molchilariga, banklarga, Xorijiy investorlarga, erkin savdo yoki obuna qilish yo‘li bilan fuqarolarga sotilishi mumkin.

Quyidagi faoliyat sohalarida xolding kompaniyalari bunyod etilishiga rusat etilmaydi:

-ishlab chiqarish vositalari va iste’mol tovarlari savdosida;

• 
  qishloq qjaligi ishlab chiqarishi, qishloq o‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining moddiy tenikaviy ta’minotida;
  
• 
  umumiy ovqatlanish va aholiga maishiy xizmat ko‘rsatishda;
  
• 
  transportda (temir yo‘l, quvurli transport va faqat alqaro va tashish bilan shug‘ullanuvchi koronalaridan tashqari).
  

xolding kompaniyalarini tashkil etishda bundan boshqa cheklanishlar ham mavjud.

Bunyod etilayogan xolding kompaniyalari avvaldan ishlab kelaytan konsern, korporatsiya, asstoatsiya yoki boshqa birlashma va koronalari va davlat boshqaruv organlarining huquqiy vorislari bo‘la olmaydilar. xolding tashkil qilishnish muhim sharti - bu koronalar birlashuvining itiyoriy bo‘lishi zarurligidir. xolding ichida ma’muriy-buyruqbozlik munosabatlari bo‘lmasligi lozim.