O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti kichik biznes va tadbirkorlik fanidan

Firmalar va korporatsiyalar.

Firma - tovar ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish maqsadida iqtisodiy resurslarni ishlatuvchi tashkilotdir. Mulk egasining tavsifiga ko‘pa quyidagi turdagi firmalar mavjud: davlat, Xususiy tadbirkorlik va kapitalistik firmalar, bir ochiq olda ular xo‘jalik faoliyatining asosiy maqsadi - qoldiq daromad - mulk egasining, barcha to‘lovlar amalga oshirgaidan keyingi daromadini ko‘paytirish, kiritilgan kapigaldan olinadigan foydani opshrpsh va mehnatdan keladigan daromadni yuksaltirishdan ibortdir.

Kichik biznesda firmalar odatda yuqori psiologik ishlab chiqarishni bunyod etish bilan band. Ular o‘zlariga os xo‘jalik yuritish uslublaridan foydalanadilar.

Ularning xo‘jalik faoliyatini boshqarish strategiyasi to‘rtta asosiy qismdan tashkil topgan:

Birinchidan - taraqqiyot topayotgan va yuqori tenologiyaga ega bo‘lgai firmalar raqobatga qiziqmaydilar, shuning uchun ular har itisoslangan mahsulotlar ishlab chiqarib bozorning yuqori daromadli qismini egallashga intiladilar.

Ikkinchidan - Firmalar istalgan usul va vositalar bo‘yicha o‘z harajatlarni kamaytirishga intiladilar. Masalan, elektronika bilan shug‘ullanuvchi firmalar butlovchi mahsulotlarni yirik ishlab chiqaruvchilardan sotib olib, o‘z sarf-arajatlarni iloji boricha kamaychirishga arakat qiladilar.

Uchinidan - Kichik firmalarning ko‘pchiligi ishlab chiqarishi bitta mahsulot yoki tenologiya atroflda uyushtiradilar. Ularning vazifasi ushbu mahsulot yoki tenologiyani iste’molchilarning o‘ziga os natijlariga moslshtirishdan iborat bo‘ladi. Kichik firmalarnilg yiriklaridan asosiy farqi shunday bo‘lib, katta firmalar o‘zlarini sotish quvvatlarini katta guruh iste’molchilar ehtiyojlarini qopdirish niyatida acociy standart mahsulotlar etkazib bershpga, ya’ni aridorlar talabiga ta’sir qilishga arakat qiladilar.

To‘rtinchidan- .Deyarli barcha firmalar iloji boricha begona kapitalni kamroq jalb qilishga, o‘zlarini mustaqilligini saqlab qolishga harakat qiladilar. Mutaassislar fikricha, kichik firmalar faoliyati va taraqqiyoti maqsadlariga mahsulot va tenologiya taraqqiyoti bilan birga ularning mustaqillik va shahsiy ijtimoiy-madaniy iqlimiga ishlatilishi osdir.

KORPORATSIYA - bu umumiy kasbiy yoki tabaqaviy manfaatlari asosida birlashgan shoslar jamiyati, uyushmasi yoki guruhidir. Xorijiy mamlakatlar amaliyotida ular qatoriga, odatda. Hissadorlik jamiyatlari ham qo‘shiladi. Tijorat va notijorat korporatsiyalar bo‘lish mumkin. Tijorat va notijorat koronalariga okimiyat, shahar, munitsipal, siyosiy tashkilotlar hamda, ayriya, diniy, maorif va shunga o‘shash muassasalar kiradi. Tijorat korporatsiyalari, hissadorlik jamiyatlari kabi ochiq va yopiq turlarga bo‘linadilar. Ochiq korporatsiyada qo‘shimcha kapitalni jalb etish uchun aksiyalar erkin sotiladi. Barcha yirik korporatsiyalar ochiq bo‘ladilar.

Barcha bozor iqtisodi taraqqiyot topgan davlatlarda korporatsiyalar hamma ishlab chiqarish sohalarida nufuzli o‘rin egallaydilar. Odatda korporadiyalar katta biznes bilan bog‘langan, ammo ular orasida kichik firmalar ham bo‘lishi mumkin.

Korporatsiyalarning, asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  bozor kon’yunkturasini o‘rganish va harakat strategiyasini aniqlash;
  
• 
  ilmiy-tenikaviy taraqqiyot dasturlarini amalga oshirish orqali erishilgan fan-tenik taraqqiyoti natijalarini ishlab chiqarishga tadbiq qilish;
  
• 
  resurslarni ia korporatsiyaning xo‘jaliklararo koroialarida ishlab chiqarilgan narsalarni markazlashtirilgan holda taqsimlash va o‘zining Xususiy tijorat bo‘linmalari orqali tarqatish;
  

• xo‘jalik meanizmini akomillashtirish va boshqalar.