O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi тоshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni boshqarish fakulteti
II – bob. KORXONANING “HISORAKGIDROQURILISH” MCHJ NING
Download 448.04 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.2 “ Hisorakgidroqurilish ” МCHJ tashkilotining moliyaviy tahlili
- 2.1 – jadval “Hisorakgidroqurilish” ning asosiy iqtisodiy korsatkichlari
- 2.1-rasm. “Hisorakgidroqurilish “ MCHJ ning 2009-2011 yillardagi asosiy texnik-iqtisodiy ko‟rsatkichlari gistogrammasi
- 2.2–jadval. “Hisorakgidroqurilish “ MCHJ ning 2009-2011 yillardagi moliyaviy natijalari tahlili N Ko‟rsatkich O‟lchov
II – bob. KORXONANING “HISORAKGIDROQURILISH” MCHJ NING MOLIYAVIY VA BOSHQARUV TAHLILI 2.1 “ Hisorakgidroqurilish ” МCHJ tashkiloti haqida umumiy ma‟lumot 1976 yil iyun oyida tashkilotchi rahbar B. Samiyev boshchiligida ulkan va noyob inshoot bo'lgan hisorak suv ombori qurishga kirishildi. Dastlab qurilish uchun zarur bo'lgan yordamchi iishootlar, beton zavodi, mashina va mexanizmlar bazasi, ishchilar uchun yotoqxona qurilishi boshlab yuborildi. Usha paytda to'gon qurilishida malaka oshirgan Pachkamar suv omborini qurishda ishlagan mexanizatorlar, injener-texnik xodimlar jalb etilgandi. Shahrisabz tumanining Miraki qo'rqonida ishchilar shaharchasini bunyod etishga kirishildi. Shu bilan birga To‘g‘on yer osti inshootlari qurilishi boshlandi. Ish hajmining keskin oshirilishi natijasida O‖zbekiston Melioratsiya va suv xo'jaligi vazirligining buyrug‘iga asosan 1978 yilda Miraki qo'rg‘onida 9- qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi tashkil etildi. Uning bosh vazifasi qurilishni loyiha-smeta hujjatlari, har xil kerakli jihozlar, uskuna va aslahalar bilan ta'minlash, rejalashtirish, moliyalashtirish, bajariladigan ishlarni to'liq nazoratga olish va qabul qilish deb belgilandi. Bu tashkilotga N. Haqberdiyev, B. Ro'ziev va A. Nazirov kabi iqtidorli mutaxassislar rahbarlik qilishdi. 1978 yilning 1- fevralida ko'chma kolonna bazasida «hisorakgidroqurilish» boshqarmasi tashkil etilib, uning boshlig‘i etib tashabbuskor rahbar K. Amirov tayinlandi. Boshqarma tarkibiga 7 ta katta hajmdagi ishlarni bajarish qobiliyatiga ega bo‘lgan qurilish bo'linmasi, bosh energetika va ta'minot bo'limlari tashkil etildi. 1979 yildan ishchilar ta'minoti bo'limi tashkil etilib, bunyodkorlarni oziq-ovqat, madaniy-maishiy mahsulotlar bilan ta'minlash yo'lga qo'yildi. 1980 yilda esa ish hajmining ko'paygani hisobga olinib, boshqarma tarkibida To‘g‘on qurilishida tuproq va yer ishlarini bajaruvchi 1-maxsus mehanizatsiyalashgan ko'chma kolonna hozirgi 3-mexanizatsiyalashgan kuchma kolonna va Miroki qo'rg‘onida bun olib, peshma-pesh tayyorlab borildi. Inshoot uchun mo'ljal qilingan segmentli darvoza, qalqib turuvchi darvoza, o'lchov-nazorat apparaturalarini butun
to‘g‘onning tanasi bo'ylab qavatma-qavat joylashtirish, seysmik apparaturalarni joylashtirish loyihalari institut mutahassislari tomonidan muvaffaqiyatli amalga oshirildi. To‘g‘on loyihasi bilan birgalikda beton zavodlari, qum kapalash zavodi, to‘g‘on uchun filtr vazifasini o'tovchi material tayyorlash, tosh, shag‘al tayyorlash karerlari, kompressor stansiyasi, elektrostansiyalar, ishchilar shaharchasi avtomobil yo'llarini loyihalash o'z vaqtida bajarildi. Ishlab chiqarishni yurgazishda qurilish maydonida tashkil etilgan injenerlik tuzilmasi yaxshi samara berdi. Ulkan qurilish ishlari tunu-kun uzluksiz olib borildi. Zarbdor qurilishda o'z kasbining mohir ustalari bo'lgan malakali mutahassislarga bo'lgan ehtiyoj kundan kunga oshib boraverdi. Endigina institutni tugallab kelgan yosh mutahassislarga keng imkoniyatlar yaratildi. Ularga ishonch bildirilib mas'uliyatli vazifalar topshirildi. Yoshlardagi yangilikka bo'lgan chanqoqlik va kuch-g‘ayrat uyg‘unlashib, qurilish sur'atini tezlatishga ijobiy ta'sir ko'rsatdi. Bu esa o'ziga hos qisorak quruvchilari maktabini yaratdi. Mo'l quruvchi, betonchi, uy-joy «qururchisi, gidro- texnik inshootlar quruvchisi, portlatuvchi, qorishmani yer ostiga kirgizuvchi, toq qazuvchi, murakkab texnikalarni yig‘uvchi, montajchi, elektr payvandchi, g‘isht teruvchi kabi turli kasb egalari qo'lni qo'lga berib mehnat qilishdi. Hisorak suv ombori qurilishi barchani tarbiyaladi, o'stirdi, malaka hosil qildirdi. Shaxrisabz qishloq xo'jaligi texniqumi, Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mehanizatsiyalash muhandislari instituti, Toshkent politexnika instituti, Ivano- Frankovsk politexnika oliygohining student otryadlari qurilishda faol ishtirok etishdi. Inshoot juda ko'p yoshlarni bilim cho'qqilari sari intilishiga amaliy yordam berdi. uchun zarur
bo'ladigan yordamchi bazalar temirbeton konstruksiyalariga asoslangan holda loyihalashtirilgan edi. Qurilish davomida esa ularni tezlashtirish maqsadida temir-beton kopstruksiyalar o'rniga katta o'lchamga ega bo'lgan «Kislovodsk», «Moskva», «CINIISK» singari yengil metall konstruksiyalardan ilk bor keng miqdorda shu yerlik injener-texniklar, montajchilar tomonidan foydalanildi. Bu tajriba keyinchalik butun viloyat bo'ylab
joriy etildi va boshqa joylar uchun shu markadagi temir konstruksiyalarni hisorak montajchilari qurib berishdi. Qurilishni tashkil etish va uni amalga oshirish asosan muhandislik va nozimlik xizmati ,bo'limlariga yuklatildi. Suv ombori qurilishida materiallar bilan ta'minlashning haftalik-kunlik jadvali tatbiq etildi. Bu tizim bo'yicha shu jarayonni puxta o'rganib chiqqan holda qoldiq ish hajmi aniqlanib, keyingi hafta, oyda bajariladigan ish hajmi va unga zarur bo'lgan materiallar, ishchi kuchi, mashina va mexanizmlarning ish soati hisoblanib, bosh muhandis tomonidan tasdiqlandi. Uning so'zsiz bajarilishini nazorat qilish nozimlik bo'limi va uchastka boshliqlari orqali amalga oshirildi. “ Hisorakgidroqurilish ‖ МCHJ korxonasining tashkiliy tuzilmasini rivojlantirishni ko‘rib chiqish hamda takomillashtirish uchun tavsiyalar ishlab chiqishni va shu korxonaning moliyaviy va boshqaruv jarayonini tahlil qilishdan iboratdir. Qurilish iqtisodiyotni katta tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Qurilish xalq xo`jaligi uchun ishlab chiqarish kuchi hamda asosiy fondlarning keng ko`lamda qayta ishlab chiqarishini taminlaydi. Qurilish ishlarini tanlov savdolari asosida amalga oshirish chet el investrlariga, buyurtmachilariga, davlat tashkilotlari hamda, hususiy korxonalarga bir qancha imkoniyatlarni, imtiyozlarni yaratishga va raqobatni shakllantirishga, quvvat quvatlashga shart sharoitlarni yaratib beradi. Bu esa mamlakatimizna rivbojlantirishga turli ko`rinishdagi, murakkab yechimli, zamonaviy, jahon standartlariga javob bera oladigan turar joy, sanoat inshootlarining yaratilishiga turtki bo`ladi. Korxonada boshqaruv tuzilmasi faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha yangi g‘oyalar ishlab chiqish imkoniyatini yaratish va ularni amaliyotga tadbiq etish va korxonaning ijtimoiy muhitini yaxshilash yo‘nalishlarida tadbirlarni qo‘llash maqsadga muvofiq deb topildi.
2.1 – chizma.―Hisorakgidroqurilish‘‘ korxonasida KORXONA
RAHBARI RAHBAR
MUOVINI MARKETOLOG MOLIYA MENEJERI LOYIHALASH BO‘LIM BOSHLIGI UCHASTKA BOSHLIQLARI ISHLAB CHIQARISH BO‘LIM BOSHLIG‘I BRIGADA BOSHLIG‘I QURILISH BRIGADASI QURILISH BRIGADASI
QURILISH BRIGADASI
―Hisorakgidroqurilish‖ MCHJ ida mavjud muammolarni va kamchiliklarini bartaraf etish borasida quyidagi takliflarni berish maqsadga muvofiq bo`ladi deb o`ylayman:
qilish ishlarini jonlanyirish va qurilish montaj ishlarini bajarishda ko`proq mahalliy hom ashyo va tovarlardan foydalanish;
montaj ishlari hajmining o`z ishini ta`minlash, eng ko`p miqdorda sof mahsulot va foyda olish, qurilish muddatlarini qisqartirish va chegaralangan yoki eng kam mehnat xarajatlari bilan ishlash, aylanma mablag`lar, asosiy ishlab chiqarish fondlari va moddiy resurslar sifatini oshirish;
hozirgi bozor iqtisodiyotida rentabellik darajalarining o`sishi va ishlab chiqarish foydaligini ta`minlash har qanday qurilish tashkilotining muhim vazifasi hisoblanadi. Endilikda uning ko`plab masalalari davlat mablag`lari hisobiga emas, balkin o`zi qo`lga kiritgan mablag`lar hisobiga hal qilinadi. Shuning uchun ham ular bozor iqtisodiyoti sharoitida nafaqat ko`p ―pul topish‖, foydani ko`paytirish va rentabellikni oshirishga intilishi emas balki o`zlari ishlab topgan mablag`larining iqtisod qilishni va ulardan oqilona foydalanishni ham bilishlari kerak. Yuqorida ta`kidlab o`tilgan takliflardan korxonani boshqarishda qo`llansa, menejment samaradorligi, ya`ni ―Hisorakgidroqurilish‖ ma`suliyati cheklangan jamiyati faoliyati samaradorligini oshishi va natijada iqtisodiy mustaxkam faoliyat yuritishga erishish mumkin.
Loyihani moliyaviy tahlilqilish bir necha ko'rinishga ega bo'lib, loyihaturiga qarab ikki yoki undan ko'proq turdagi moliyaviy tahlil amalga oshirilishi mumkin. Moliyaviy tahlilquyidagi turlarni o'z ichiga oladi: 1. Moliyaviy rentabellilik tahlili. 2. Moliyalashtirishga ehtiyoj tahlili. 3. Loyihani ekspluataciya qiluvchi tashkilotni moliyaviy tahlil. 4. Harajatlarni qoplanishitahlili.
Moliyaviy tahlilning sanab o'tilgan turlari qaysi vazifalarga ega bo'lishi Loyihaning moliyaviy jiqatdan maqsadga muvofiqligi qaysi pozitsiyadan turib ko'rib chiqilayotganligiga boqliq.
Buni quyidagi jadvalda ko'ramiz: Moliyaviy tahlilning qar hil turlari Loyihaning maqsadga muvofiqligini, resurslardan foydalanish samaradorligini, loyihaishtirokchilari uchun raqbatlarni, moliyaviy rejalarning asoslanganligini, moliyaviy boshqaruvning layoqatliligi darajasini qamdaLoyihani amalga oshirish natijasida kutilayotgan foyda darajasini baqolash uchun qo'llaniladi. U yoki bu turdagi tahlilni o'tkazish zarurati Loyihaning murakkabligi darajasiga, uning hususiy sektordagi yoki davlat Loyihasi ekanliligiga qamda iqtisodiyotning qaysi tarmoqiga taalluqli ekanligiga boqliq.
Moliyaviy tahlilda daromad va harajatlarni hisoblashda: · Faqat aloqida bozor baqolari qo'llaniladi. · Kapital harajatlar Loyihaning butun hizmat davriga taqsimlab chiqiladi (amortizatsiya). · Soliqlar va turli guruqlar o'rtasidagi bir tomonlama to'lovlar hisobga olinadi. · Hususiy diskont stavkasi qo'llaniladi.
2.1 – jadval “Hisorakgidroqurilish” ning asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlari №: Ko'rsatkichlar O'lchov birligi
2009 2010
2011 O'zgarishi (+/-) %
Maxsulot sotishdan tushgan tushum ming
so'm 10276895 9706066 11435525 1729459 117.8
2 Maxsulot tannarxi ming
so'm 8705324
7732438 10040180 2307742 129.8 3
ming so'm
1571571 1973628
1395345 -578283
70.6 4 Sof foyda ming so'm
57043 105179
104406 -773
99.2 5 Mehnat resurslari kishi
125 125
125 0 - 6 Ish haqi fondi ming so'm
462187.5 524287.5 598357.5 74070 114.1
7 Bir
ishchiga teng keladigan maxsulot soni dona
82215 77648
91481 13833
117.8 8 Bir ishchiga teng keladigan ish haqi fo'ndi ming
so'm 3697.5
4194.3 4786.8
592.5 114.1
9 Debito'rlik ming so'm
2163273 2774446
4251827 1477381
153.2 10
Kreditorlik ming
so'm 3078329
2600837 7427722
4826885 285.5
11 Rentabellik foiz 0,655
1.36 1.03
-0.33 -
2010 2011 Debito'rlik Kreditorlik 0 1000000 2000000 3000000
4000000 5000000
6000000 7000000
8000000 Debito'rlik Kreditorlik
0 5000000
10000000 15000000
20000000 25000000
30000000 35000000
Maxsulot sotishdan tushgan tushum
Maxsulot tannarxi
Yalpi foyda 2011
2010 2009
2.1-rasm. “Hisorakgidroqurilish “ MCHJ ning 2009-2011 yillardagi asosiy texnik-iqtisodiy ko‟rsatkichlari gistogrammasi
2.1-jadvalda ― Hisorakgidroqurilish ― mas‘uliyati cheklangan jamiyatining asosiy texnik –iqtisodiy ko‘rsatkichlari yoritib berilgan. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, sotishdan tushum 2009 yilda 10276895 ming so‘mni, 2010 yilda 9706066 ming so‘mni, 2011 yilda esa 11435525 ming so‘mni tashkil qilib,oxirgi 2 yildagi farq
2009 yil 8705324 ming so‘mni, 2010 yilda esa 9706066 ming so‘mni, oxirgi 2011 yilda 10040180 ming so‘mni tashkil qilgan. Jamiyat 2011 yilda 2010 –yilga nisbatan yuqori samaradorlik ko‘rsatkichiga erishgan. Bozor munosablatari sharoitida iqtisodiyotning erkinlashuvi, mulkning davlat tasarrufidan chiqarilib nodavlat sektorga berilishi, ayniqsa, xususiy mulkdorlar sinfining shakllanishi, iqtisodiyotni boshqarishda davlatning nazorat
funksiyalarining qisqartirilishi, mulkiy javobgarlik va mas‘uliyatining kuchayishi kabi holatlar evaziga sodir bo‘ladi. Iqtisodiy tahlil korxona, firma faoliyatini o‘rganadi, erishilgan natijalarni yo‘l qo‘yilgan kamchiliklarni o‘z vaqtida ko‘rsatib, ilg‘or tajriba va g‘oyalarni umumlashtiradi. Hamda iqtisodiy hodisa va jarayonlarni kelgusida to‘g‘ri boshqarish uchun dastur tayyorlashda muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Iqtisodiy tahlilning metodi dialektik metodga asoslangan bo‘lib,uning predmeti makon va zamonda axborotlar manbaida ifodalangan ko‘rsatkichlar kompleks o‘rganishobyektiv samaradorligini oshirish, uning iqtisodiy qiymatini yuksaltirish, moliyaviy barqarorligini ta‘minlash va boshqrishni takomillashtirish maqsadida qo‘llaniladigan usullardan iborat.
Mahsulot tannarxida materiallar xarajatlari yuqori salmoqqa ega 60% - 80% gacha. Shu bois tannarxni pasaytirish rezervlarni aniqlash maqsadida material xarajatini rejaga nisbatan o‘zgarish sabablari aniqlanishi lozim. Tahlil uchun kerakli ma‘lumotlar mahsulot kalkulatsiyasi nomli hisobot shaklida mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun sarflangan materiallar miqdori ularni turlari, materiallar bahosi keltirilgan. Tahlil etishda haqiqiy materiallar xarajati reja bilan taqqoslanib, ular o‘rtasidagi farqiga bir qancha omillar ta‘sir qiladi. Mahsulot tannarxini tahlil qilishdan maqsad mahsulot narxini arzonlashtirishga erishish va uni bozor talablariga moslashtirish, unumli texnikadan foydalanish, qurilish
jaranyonini qayta tashkil etishni boshqarish hisobiga amalga oshirish, qurilishning ratsional sur‘at va muddatlarini tanlash, zahiralarini optimal boshqarish va qurilish mashinalarini yangilashga erishish. ―Hisorakgidroqurilish ― MCHJ ning moliyaviy natijalari va moliyaviy holati tahlili. Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir xo‘jalik yurituvchi subyektning oldiga qo‘ygan asosiy maqsadi bu foyda olishdir. Moliyaviy natijalari to‘g‘risidagi hisobot va uni to‘ldirish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining 2002 yil 27 dekabrdagi 140-sonli Yo‘riqnomasi asosida belgilanadi. Har bir korxonaning ish sharoitini hisobga olib iqtisodiy qonunlarning barcha talablarini nazorat qilishda shuningdek yangi imkoniyatlar topish, xo‘jalik rentabelligini oshirib borish yo‘llarini aniqlashda moliyaviy tahlil muhim ahamiyat kasb etadi. Moliyaviy tahlilning asosiy vazifasi xo‘jalik iqtisodiyotini o‘rganish, uni yanada rivojlantirish, takomollashtirish, yo‘l qo‘yilgan kamchiliklarining sabablarini o‘rganish hamda uni imkoniyatlarini boricha tugatishga yordam berishdan iborat. Moilyaviy tahlilning maqsadi hisobot ma‘lumotlari orqali korxona xo‘jalik faoliyati o‘tgan davrda tahlil qilinayotgan vaqtda erishilgan va kelgusida erishiladigan moliyaviy natijalar hamda moliyaviy holatga har tomonlama baho berishdan iborat. Moliyaviy tahlilning asosiy shakllari quyidagilar: 1. Gorizontal tahlil; 2. Vertikal tahlil; 3. Dinamik tahlil; 4. Nisbiy ko‘rsatkichlar tahlili; 5. Makon tahlil. Moliyaviy tahlil usullari: a)An‘anaviy- taqqoslash, guruhlash, zanjirli almashtirish, miqdor, integrallash, indeks ; b) Matematik-bu usulda kompyuter orqali hisob-kitob qilinadi.
Tahlilda eng ko‘p qo‘llaniladigan usul taqqoslash usulidir. Bunda bir necha ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. Jumladan, haqiqatda erishilgan bilan
majburiyatlarni taqqoslash. Yillik yoki davriy ma‘lumotlar bilan taqqoslash. Shuningdek, tuman, viloyat va mamlakatlarning o‘rtacha ma‘lumotlari bilan taqqoslash mumkin. Daromad va xarajatlarga bu tarkib turkumlanishi quyidagilarga imkon beradi: - Ishlab chiqarish xarajatlarini boshqa xarajatlardan farqlash va korxona ishlab chiqarish faoliyati samaradorligiga baxo berish; - Moliyaviy boshqaruv yuzasidan operatsion xarajatlarni boshqa xarajatlardan farqlash; - Korxona tomonidan olinadigan daromadlarni ularning yuzaga kelishi va shakllanishi bo‘yicha aloxida tarkiblash. Moliyaviy xisobotlardagi ma‘lumotlarda hech qachon bir turkum axborot foydalanuvchilar foydasiga , boshqa turkum zarari xisobiga aks ettirishlar bo‘lmasligi talab etiladi. Mazkur moliyaviy xisobotlarni tuzishdagi betaraflik qoidasi O‘zbekiston Respublikasining ― Buxgalteriya xisobi to‘g‘risidagi ― Qonunning 6 moddasida ham berib o‘tilgan.
moliyaviy natijalari tahlili N Ko‟rsatkich O‟lchov birligi 2009 yil 2010 yil 2011 yil Farq (+/-) O‟zg. foiz. 1 Sotishdan tushgan tushum
Ming so‘m
10276895 9706066 11435525 1729459 117.8
2 Ishlab
chiqarish tannarxi Ming so‘m
8705324 7732438 10040180 2307742 129.8 3
Ming so‘m
1571571 1973628 1395345 -578283 70.6
4 Davr
xarajatlari Ming
so‘m 2213496
4362265 3039848 -1322417 69,6 5
xarajatlar Ming
so‘m 332906
544028 536793
-7235 98,6
6 Asosiy
faoliyatdan olingan foyda Ming so‘m
275053 450782
259098 -191684
57,4 7 Umumxo‘jali k faoliyatidan olingan foyda Ming so‘m
143543 246236
137514 -108722
55,8 8 Soliq to‘lagunga qadar foyda Ming so‘m
143543 246236
137514 -108722
55,8 9 Daromad solig‘i Ming
so‘m 81540
131911 24029
-107882 18,2
10 Sof foyda Ming
57043 105179
104406 -773
99.2
0 2000000 4000000
6000000 8000000
10000000 12000000
14000000 S o ti sh d a n t u sh g a n t u sh u m Ish
la b ch iq a ri sh t a n n a rxi Y a lp i fo yd a D a vr xa ra ja tl a ri M a ’m u ri y xa ra ja tl a r A so si y fa o li ya td a n o li n g a n f o yd a
U m u m xo ’j a li k fa o li ya ti d a n o li n g a n f o yd a S o li q t o ’l a g u n g a q a d a r fo yd a
D a ro m a d so li g ’i S o f fo yd a 2010 yil
2011 yil
Download 448.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling