O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov

t
- tadqiq etilayotgan yilda kutilayotgan ta’lim 
davomiyligi indeksi; 
ES
t
- 
tadqiq etilayotgan yilda kutilayotgan ta’lim 
davomiyligining mavjud belgisi; 
min {ES} - tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi 
maqsadli mo‘ljallaridan kutilayotgan ta’lim davomiyligining minimal 
belgisi; 
max {MS} - tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi 
maqsadli mo‘ljallaridan kutilayotgan ta’lim davomiyligining maksimal 
belgisi. 
So‘ngra bu ikki subkomponent yagona ta’lim indeksiga 
birlashtiriladi, uni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
𝐸𝐼
𝑡
=
√𝑀𝑆𝐼
𝑡
∙ 𝐸𝑆𝐼
𝑡
− min{𝐸𝐼}
𝐶𝐸𝐿 − min{𝐸𝐿}
=
√𝑀𝑆𝐼
𝑡
∙ 𝐸𝑆𝐼
𝑡
− 0
0,951 − 0
,
bu yerda: EI
t
 – tadqiq etilgan yilda ta’lim indeksi; 
MSI
t 
- tadqiq etilgan yilda o‘rtacha o‘qish davomiyligi 
indeksi;
 
ESI
t 
- tadqiq etilgan yilda kutilayotgan o‘qish davomiyligi 
indeksi; 
min
{𝑬𝑰} - tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi 
maqsadli mo‘ljallaridan ta’lim indeksining minimal belgisi; 
CEI – erkin ta’lim indeksi. 
 
3.5. Xarid qobiliyati pariteti bo‘yicha YaIMni hisoblash usullari 
 
 
 
Turmush darajasi indeksi aholi jon boshiga (milliy 
valyutalarning xarid qilish qobiliyati pariteti bo‘yicha AQSH 
dollarida) yalpi milliy daromad ko‘rsatkichi asosida hisoblanadi. Aholi 
jon boshiga yalpi milliy daromad ko‘rsatkichini hisoblash boshqa 
indikatorlarga 
nisbatan 
murakkabroq 
hisoblanadi. 
Daromad 
ko‘rsatkichi tuzatiladi, chunki inson salohiyatining munosib rivojlanish 
darajasiga erishish uchun cheklanmagan daromad talab etilmaydi.  
Biroq, o‘z navbatida, mazkur ko‘rsatkichning inson taraqqiyoti 
indeksidagi muhimligiga ta’sir etmaydi, ayniqsa, yuqori daromad 

---

40 
darajasiga ega mamlakatlarga nisbatan sezilarlicha kuzatiladi. Shu 
tarzda, daromad uchun minimal va maksimal belgilardan iborat natural 
logorifmlardan foydalaniladi. Aholi jon boshiga yalpi milliy daromad 
indeksi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
𝐺𝑁𝐼𝐼 =
log(𝑌
𝑡
) − log(𝑌
𝑚𝑖𝑛)
log(𝑌
𝑚𝑎𝑥
) − log(𝑌
𝑚𝑖𝑛)
,
bu yerda: GNII – turmush darajasi indeksi;