O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti q. X. Аbdurаhmоnоv

Ishlaydigan o’smirlar. Ishlaydigan o’smirlar sonini belgilab beradigan barcha 
omillar orasida, avvalo, demografik omilni qayd qilib o’tamiz. Bunda o’smirlarning 
hammasi nazarda tutiladi. Shu bilan birga, 14-15 yoshli o’smirlarga e’tibor qaratiladi, 
chunki ular kichik yoshdagi xodimlarning anchagina qismini tashkil etadi. Mamlakatda 
bunday o’smirlar qanchalik ko’p bo’lsa, mehnat resursla-rining shu qismi boshqa 
sharoitlarda ham ko’proq bo’ladi. Ishlaydigan o’smirlar soniga ijtimoiy-iqtisodiy omillar 
ko’proq ta’sir qiladi, ular orasida oilalarning farovonligi va iqtisodiyotning ehtiyoji 
muhim o’rin tutadi. 
Mamlakatimiz va boshqa mamlakatlarning tarixiy tajribasi shundan dalolat beradiki, 
farovonlik darajasi va ishlovchi o’smirlar soni bir-biriga teskari bog’liklikda bo’ladi: 
farovonlik qanchalik yuqori bo’lsa, o’smirlar shunchalik kamroq ishlaydilar va aksincha 
bo’ladi. Shu bilan birga, bu bog’liqlik vaqt o’tishi bilan yuksalib boradi. 
Iqtisodiyotning o’smirlar mehnatiga bo’lgan ehtiyoji ishlab chiqarish va xizmat 
ko’rsatish sohalarining murakkablashib borishi bilan qonuniy ravishda pasayib boradi – 
mehnat faoliyati sohasida kengayadi. Bunda yaxshi ma’lumot darajasi, kasb tayyorgarligi 
zarur bo’ladi. 
Mamlakatimizda bozor iqtisodiyoti shart-sharoitlari asosida islohiy o’zgarishlar 
boshlanishi bilanoq vaziyat keskin o’zgardi, bu hol kishilarning erkinligi ortishi bilan 
bog’liq bo’lib, ularga tobora ko’proq imkoniyatlar berila boshladi, ular o’z taqdirlari bilan 
o’zlari xohlaganlaricha shug’ullana boshladilar. Ko’plab oilalarning moddiy ahvoli og’ir 
ekanligi ham o’z ta’sirini ko’rsatdi. Qo’shimcha daromad ishlash uchun yoshlar ham, 
kattalar ham harakatga tushib qoldilar, bunga iqtisodiyotdagi vaziyat majbur qilgan edi. 
Har xil mayda-chuyda xizmatlarni bajarib, xususan, mayda chakana savdo bilan 
shug’ullanib pul ishlashning ko’p imkoniyatlari paydo bo’ldi. Bu yerda shiddat bilan 
vujudga kelgan ish o’rinlari asosan o’smirlar bilan to’ldi. 
Kelgusida o’smirlarning mehnat resurslaridagi ulushi o’smir fuqarolarning aqliy va 
jismoniy rivojlanishiga zarar etkazmagan holda ular mehnatidan ehtiyotkorona 
foydalanish imkonini beradi.