O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
Nazorat savollari: 
1. Jahon xo‗jaligining rivojlanish bosqichlariga tavsif bering, ularning 
farqlanuvchi va o‗xshash tomonlari nimada? 
2. Xalqaro iqtisodiy integratsiya atamasini ta‘riflab bering va uning mohiyatini 
ochib bering. 
3. Iqtisodiy integratsiya shart-sharoitlari va maqsadlari qanday? 
4. Global va mintaqaviy ingratsiyalashuv nima? Milliy firma va kompaniyalar 
mamlakat integratsiyalashuv jarayonlariga qatnashuvidan qanday zarar yoki foyda 
ko‗rishlari mumkin? 

---

96 
5. ―Yangi mintaqalashuv‖ nimani anglatadi? Nega u ko‗pgina hollarda 
―strategik mintaqalashuv‖ deb ataladi? 
6. Megamintaqaviy integratsiyaning namoyon bo‗lish shakllarini aytib bering. 
Jahonning yetakchi makromintaqalarini sanab bering. Ular AQSH va global 
raqobatning boshqa markazlarining geoiqtisodiy manfaatlari bilan qanday bog‗liq? 
 
 

---

97 
6-bob. GLOBAL MOLIYA VA VALYUTA TIZIMINING 
SHAKLLANISHI 
Reja 
6.1. Jahon moliyaviy bozorlarning maqsadi va asosiy vazifalari 
6.2. Moliyaviy bozorning asosiy ishtirokchilari
6.3. Xalqaro moliyaviy bozor va globallashuv jarayonlari 
6.4. Jahon kapital bozori tahlili. Kapital eksporti - xalqaro iqtisodiy munosabatlarning 
ilg‗or shakli sifatida 
6.5. Jahon valyuta tizimini shakllanishi 
6.1. Jahon moliyaviy bozorlarning maqsadi va asosiy vazifalari 
Moliyaviy bozorlarning tahlili yoki moliyaviy prognozlash mazkur bozorlar 
kon‘yunkturasini baholash va ulardagi baholar o‗zgarishini prognozlashdan iboratdir. 
Boshqacha qilib aytganda, agarda moliyaviy tahlil pul (mablag‗) qo‗yilmalari yoki 
qandaydir moliyaviy operatsiya yohud tijorat bitimi amalga oshirilishidan qanday 
samara (daromad) olinishini aniqlash imkonini bersa, moliyaviy bozorlarning tahlili 
vaqtning muayyan bir oralig‗ida mablag‗larni qayerga investitsiya qilish samaraliroq 
ekanligini bilish imkonini beradi.
Moliyaviy bozor: 
- xalqaro kreditlar bozori; 
- valyuta bozori; 
- qimmatli qog‗ozlar bozori; 
- sug‗urta va pensiya fondlari bozori; 
- hosilaviy moliyaviy instrumentlar bozori. 
Moliyaviy bozorlardagi operatsiyalarning mohiyati valyutalar (qimmatli 
qog‗ozlar) kurslarining farqi, tovar-xom ashyo birjalaridagi tovarlar baholarining yoki 
qimmatli qog‗ozlar kotirovkalari indekslarining o‗zgarishi sifatida daromad olishdan 
iboratdir. Moliyaviy bozorni tahlil qilishning maqsadi – minimal xavf-xatar sharoitida 
maksimal daromad olinishini ta‘minlashdir. Moliyaviy bozorlarning tahlili maqsaddan 
kelib chiqqan holda quyidagi vazifalarni hal qiladi: 

---

98 
-tovarlarga bo‗lgan baholar, valyuta kurslari, qimmatli qog‗ozlar kotirovkalari 
va ishbilarmonlik faolligi indekslarini prognozlash uchun bozorlar kon‘yunkturasini 
baholash; 
-baholar (kurslar, kotirovkalar) o‗zgarishiga ta‘sir etgan omillarning tahlili va 
ularning bozorga ta‘sir muddatlari bo‗yicha tasnifi, ob‘ektiv va sub‘ektiv omillarning 
ajratib ko‗rsatilishi. Ya‘ni, baholar o‗zgarishiga bo‗lgan qandaydir omillarning ta‘siri 
tugaganligini, agarda tugamagan bo‗lsa unda ushbu holat qachon yuzaga kelishi 
mumkinligini aniqlash zarur (masalan, u yoki bu mamlakat qishloq xo‗jaligidagi 
xosilsizlik, hokimiyatning o‗zgarishi, kursning o‗zgarishi, harbiy harakatlar va boshqa 
shu kabilar); 
-kelgusida baholar o‗zgarishiga olib kelishi mumkin bo‗lgan omillarni aniqlab 
topish va bunday o‗zgarishlarni baholarga bo‗lgan ta‘sir darajasini prognozlash; 
-sub‘ekt o‗z operatsiyalarini amalga oshiradigan bozorning chuqur tahlili va 
uning rivojlanish tendensiyalarini aniqlash; 
-o‗xshash bozorlarning taqqoslama tahlili; 
-moliya bozoridagi o‗yinning aniq belgilangan strategiya va taktikasi hisobiga 
tavakkalchiliklarni pasaytirish yo‗llarini qidirish.