O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

3. Qurilish ishlab chiqarishini boshqarishning ijtimoiy-ruhiy usullari.
Qurilish ishlab chiqarishida rahbarlar birinchi navbatda e’tiborni odamlar, 
shaxslararo, shuningdek ishchi xodimlar o’rtasidagi munosabatlarni yo
’lga 
qo
’yishga qaratadilar. Shu boisdan boshqaruv jarayonida ijtimoiy va ruhiy usullar 
quyidagilarga asoslanadi: 
-ishlab chiqarish jamoasi va ularning ruhiy holatinini o
’rganish; 
-ijtimoiy jarayonlarni o
’rganish. 
Boshqaruvning tashkiliy tuzilmalari turlarini quyidagilardan iborat.
1. Boshqaruvning chiziqli 
tuzilmasi. Chiziqli tuzilmada boshqaruv 
tizimining tarkibiy qismlariga bo'linishi ishlab chiqarish konsentratsiyasi darajasi, 
texnologik xususiyatlar va boshqalarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. 
Bunday tuzilmada yakka rahbarga bo’ysinish printsipiga rioya qilinadi, ya’ni 
barcha xodimlar faqat bitta rahbar buyrug’i va farmoyishini bajaradilar(10.5-rasm). 
 
L
1
L
2 
 
 
10.5-rasm. Boshqaruvning chiziqli 10.6- rasm. Boshqaruvning funksional
tuzilmasi tuzilmasi 
R 
F
1
F
2
I
1
I
2
F
3
I
4
I
3
R 

---

149 
2. 
Boshqaruvning funksional tuzilmasi.
Funksional tuzilmada tarkibiy 
bo'linmalar o'rtasida boshqaruv funktsiyalari taqsimlanishi va mustahkamlanish 
printsipi amalga oshiriladi, ya’ni past darajadagi har bir bo'linmalarning yuqori 
darajada boshqaruv funksiyalarini amalga oshiruvchi bir necha rahbarlarga 
bo'ysinishi ta'minlanadi(10.6-rasm). 
3. 
Boshqaruvning chiziqli-funksional tuzilmasi. Chiziqli
-funksional 
tuzilma chiziqli va funksional tuzilmalarning afzalliklarini birlashtiradi. Uni 
shakllantirishda boshqarish jarayonining “shaxtali” tuzilishi va ixtisoslashuvi
printsipidan foydalaniladi(10.7- rasm).