O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Materiallar sotib olishni boshqarish: etkazib berish sifatini nazorat qilish, 
sotuvchilarni ro‗yxatga olish, etkazib beruvchilar bilan tuzilgan shartnomalarni 
ro‗yxatga olish, tovarlarni kirim qilish, mavjud zaxiralar hajmini monitoring qilish. 
Ishlab chiqarishni boshqarish: ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar hajmini 
boshqarish, mahsulot sifatini nazorat qilish, tovarlarni ishlab chiqarish holati 
(status) va etkazib berishni nazorat qilish. 
Transportirovkani 
boshqarish: 
buyurtmalar, 
omborxona 
va 
transportirovkani boshqarish, buyurtmalarni ro‗yxatga olish va ishlov berish, 
mijozlar bazasini ro‗yxatga olish, tovarni yuklash/tushirish nazorati, etkazib 
berishda uchun transport imkoniyatlarini ro‗yxatga olish; 
Qaytarilgan tovarlarni boshqarish: kamchiligi bo‗lgan mahsulotlarni 
ro‗yxatga olish, ortiqchalik, ortga qaytarilgan tovarlar grafigini ro‗yxatga olish. 
Tashkilot uchun eng munosib tizimni tanlashda talablar va ularni tizimga 
mos kelishini har tomonlama batafsil o‗rganish, echimni rivojlantirish bo‗yicha 
istiqbollarini baholash, echimni quvvatlovchi xususiy mutaxassislar to‗g‗risidagi 
savollar bo‗yicha hamda echimni tashkilotda moslashishi va o‗quv jarayonini 
o‗ylab ko‗rish zarur bo‗ladi. 
SCM tizimidan foydalanishning yakuniy natijasi - kompaniyaning uzoq 
muddatli 
faoliyati 
va 
raqobatbardoshlik 
ustunligiga 
erishish 
uchun 

---

220 
kompaniyalarning etkazib berish zanjiri samaradorligini oshirishdan iborat. 
Etkazib berish zanjirini boshqarish (SCM) - oxirgi foydalanuvchilarni 
mahsulot va xizmatlar bilan ta‘minlashga jalb qilingan o‗zaro bog‗langan 
tashkilotlar tarmog‗ini ma‘murlashtirish va boshqarishdir. Mazkur majmuaviy 
intizom o‗zida an‘anaviy biznes funksiya hamda taktikalarni etkazib berish zanjiri 
doirasida tizimli va strategik muvofiqlashtirishni ifoda etadi. YAkuniy natija - 
kompaniyaning uzoq muddatli faoliyati va raqobatbardoshlik ustunligiga erishish 
uchun kompaniyalarning etkazib berish zanjiri yaxshilanadi. 
―Buz Allen Gamilton‖ (Booz Allen Hamilton) konsalting kompaniyasi 
tahlilchisi Keyt Oliver, 1982 yilda mijoz talablarini tez va samarali qondirish 
uchun etkazib berish zanjirida bo‗layotgan rejalashtirish, joriy etish va nazorat 
qilish kabi barcha jarayonlarni tasvirlab berish uchun ―etkazib berish zanjirini 
boshqarish‖ atamasini muomalaga kiritdi. Raqobatli bozor sharoitida etkazib 
berish zanjirini boshqarish xaridlarni nazorat qilish, xom-ashyo materiallarini 
omborga joylashtirishdan barcha oxiriga etkazilmagan ishlab chiqarishni 
inventarizatsiya qilish va mahsulotlarni kelib chiqish joyidan talab qilinayotgan 
manzilgacha etkazib borish harakatini kuzatib borishgacha bo‗lgan jarayonlarning 
barchasini o‗z ichiga oladi. 
Etkazib berish zanjirini boshqarish tizimi beshta asosiy komponentni o‗z 
ichiga oladi (4.2.3.-rasm):