O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
227 
A
E
B
1
B
3
B
6
B
9
B
5
fosf
or
temir
magniy
mis
rux
ka
li
y
ka
lsi
y
yod
mar
ga
ne
s 
tol
alar
oqsi
ll
ar
Yog’
kisl
ota
lar
Bug'doy qobig'i tarkibi 
• 
A, B, E vitaminlari immunitetni oshiradi, ko'rishni yaxshilaydi, tirnoqlarning, terining, sochning 
holatini yaxshilaydi. 
• 
Temir – qon hujayralari sintezidagi faol ishtirokchidir. 
• 
Rux – shifobaxsh bo’lib yaralarda yordam beradi, sochlar, tirnoqlar va terining holatiga ijobiy 
ta'sir ko'rsatadi. 
• 
Mis - oddiy qon hosil qilish uchun zarur, kollagen va gemoglobin hosil qiladi. 
• 
Selen - organizmni radikallardan himoya qiladi.[2] 
Yoqoridagi ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki bug’doyning asosiy foydali moddalari, 
uning kepagida mavjud ekan. Un tayyorlash jarayonida kepak batamom ajratib olinadi va u oq un 
tarkibida bo’lmaydi. Oq undan tayyorlangan non va turli mahsulotlar organizmda hazm bo’lish 
jarayonida qondagi kalsiy, magniy, natriy kabi minerallar bilan birikadi va so’ng hazm bo’ladi. 
Natijada ko’p miqdorda ist’emol qilingan un mahsulotlari qondagi kaltsiy miqdorini kamayishiga, 
suyak, asab, yurak, qon tomir va boshqa turli kasalliklarni rivojlanishiga olib keladi. Ko’rsatib 
o’tilgan kasalliklar hozirda kishilik jamiyatini bezovta qilayotgani bizga ma’lum.
Hazm jarayoniga kerak bo’lgan minerallar aynan bug’doy kepagida jamlangan. Agar 
bug’doyni kepagidan ajratmagan holda undan olingan tayyorlangan nonlarni ko’proq sotuvga 
chiqarsak, aholini bezovta qilayotgan yuqumli bo'lmagan kasalliklarni oddiygina kepakli non 
yordamida bartaraf qilishga yordam qilgan bo’lar edik. 
To’g’ri hozirda kepakli qora nonlar sotuvda bor, lekin kamligi sababli, xalqimizning 
dasturxonini to’liq qamrab ololmaydi.
Un ishlab chiqarish korxonalarida un tayyorlash jarayonida bug’doy yaxshilab yuviladi, 
quritiladi va pustidan ajratiladi, minerallarning ko’pchiligi kepak bilan chiqib ketadi. Mana shu 
jarayonda bu’g’doyni yuvib quritilgach, pustidan ajratmasdan yanchilsa, oqsillar bilan, yod bilan 
boyitilgan holda kundalik ist’emol qilinadigan nonlarimizga qo’shilsa edi, xalqimizni ham 
parhezbop, ham mineral va vitaminlarga boy bo’lgan nonlardan ko’proq iste’mol qilishlariga 
yordam qilgan bo’lar edik.
To’g’ri hozirda dorixonalarda boyitilgan bug’doy kepagi ko’plab topiladi, ammo xalqimiz 
qachonki sog’liklari yomonlashib qabziyatlardan qiynalgan paytlardagina dorixonalardagi 
bug’doy kepagiga muroojat qilishadi, bu esa kerakli miqdorni bera olmaydi. Natijada kunlik 
ozuqaning o’zi organizmda kalsiy yetishmovchiligini keltirib chiqaradi. Kalsiy 
yetishmovchiligining bugungi kunda eng ko’p tarqalgan belgilari umurtqa churralari, qabziyat, 
ko’p terlash hisoblanadi. 
Bug’doy unini kepagidan ajratmagan holda un tayyorlashning afzalliklari; 
1. Un tayyorlashda energiya tejaladi. 
2. Kepakli unlarga qo’shiladigan xamirturush miqdori ham kamroq bo’ladi. 
3. Xamir tayyorlash jarayoni birmuncha tez bo’ladi. 
4. Non tayyorlanishga sarflanadigan energiya miqdori sezilarli darajada kam bo’ladi,ya’ni kepakli 
nonlar tez pishadi. 
5. Mahalliy unlarimizdan non tayyorlashda ko’plab miqdorda foydalanish imkonini beradi. 
6. Xalqimizning minerallarga bo’lgan ehtiyoji qondiriladi. 
7. Kalsiy yetishmovchiligining kamayishiga yordam bo’ladi. 
Yoqoridagilardan xulosa qilib aytishimiz mumkinki, kunlik ozuqa ratsioniga oddiygina 
o’zgarish bilan xalqimizni qiynayotgan ko’pgina kasalliklarni oldini olish mumkin ekan. 
Adabiyotlar 
1. htpp://www.biznes-daily.uz 
2. htpp://www.ru.wikipediya.org.2.ziyonet.uz

---