O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
28 
eni 24%, qalinligi 34%, don hajmi 99%, don yuzasi maydoni 60% ga pastligi aniqlandi. 
Jadvalda keltirilgan fraksiyalar farqi natijalardan 3,0x20 va 1,7x20 mm o‘lchamli elaklar 
qoldiqlarining geometrik o‘lchamlari taqoslanganda % dasi kuyidagi holatni ifoda etdi: uzunligi 43%, 
eni 42%, qalinligi 67%, don hajmi 227% va don yuzasi maydoni 124 % ga ortiqligi aniqlandi. 
Shuningdek “Polovchanka” navida xam yuqoridagi ketma-ketlikda tajribalar olib borilganda, 2-
jadvalda keltirilgan natijalar olindi.
Jadval-2 
Bug‘doy doni yirikligini uning geometrik o‘lchamlariga ta’siri (Polovchanka). 
№ mm 
o‘lcham li elak 
qoldig‘i 
Uzunligi, l mm 
Eni, a mm 
Qalinligi, V mm Don xajmi, V 
mm
3
Don yuzasi 
maydoni, F mm
3
3,0x20 
6,87 
3,35 
3,18 
32,23 
64,94 
2,8x20 
6,54 
3,26 
2,94 
28,05 
58,79 
2,5x20 
6,38 
3,04 
2,75 
23,16 
53,26 
2,2x20 
5,93 
2,77 
2,36 
18,27 
42,54 
2,0x20 
5,74 
2,54 
2,19 
13,91 
38,37 
1,7x20 
5,23 
2,31 
1,94 
10,35 
31,55 
Dastlabki 
don 
6,25 
2,95 
2,75 
22,06 
51,06 
“Polovchanka” navinidan namuna olinib, undan 100 ta don uzunligi, eni va qalinligi bo‘yicha 
o‘lchamlari aniqlandi. O‘lchamlari olingan donlar umumiy namunaga aralashtirilib, uni kuyidagi 
elaklar jamlanmasida 3,0x20, 2,8x20, 2,5x20, 2,2x20, 2,0x20 va 1,7x20 fraksiyalarga ajratildi. 
Fraksiyalarga ajratilgan don massasidan 100 ta dondan ajratilib, uzunligi, eni va qalinligi 
bo‘yicha o‘lchamlari shtangensirkul yordamida aniqlandi. Tajribadan olingan natijalar 2-jadvalda 
keltirilgan. 
Jadvalda keltirilgan tajriba natijalari shuni ko‘rsatadiki, donning dastlabki namunasi, 3,0x20 
mm o‘lchamli elak qoldig‘i orasidagi farqni % dagi ifodasi kuyidagicha: mos tarzda, uzunligi 11% , 
eni 12%, qalinligi 14%, don hajmi 44%, don yuzasi maydoni 26% ga pastligi aniqlandi. 
Jadvalda keltirilgan fraksiyalar farqi natijalardan 3,0x20 va 1,7x20 mm o‘lchamli elaklar 
qoldiqlarining geometrik o‘lchamlari taqoslanganda % dasi kuyidagi holatni ifoda etdi: uzunligi 31%, 
eni 44%, qalinligi 61%, don hajmi 212% va don yuzasi maydoni 106 % ga ortiqligi aniqlandi. Bundan 
xulosa qilish mumkinki, donni geometrik o‘lchamlari ortib borishi bilan uning texnologik xossalari 
yaxshilanadi. 
Bug‘doy donini yirikligi va uni barobarligi navli un tortishda muxim texnologik ahamiyatga 
ekanligi yuqoridaga 1 va 2 jadvallarda keltirilgan tajriba natijalaridan ma’lum bo‘ldi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
Medvedev P.V., Fedotov V.A., Lukyanova E.S. COMPARATIVE EVALUATION OF 
INDICATORS OF STRUCTURAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF WHEAT GRAIN. 
New Technologies. 2020;(3):61-69. (In Russ.)
2. 
Медмедов 
П.В., Федотов В.А., Бочкарева И.А.Комплексная оенка потребиельских 
свойств зерна и продкто его преработки // Международый аучно- исследоваательский 
журнал,2015№7-1(38), с,77-80. 

---