O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Bak. Ma’rupov Y.R., katta o’qituvchi. Xolmurodov B.B., ass. Uzoqova Sh. 
Toshkent kimyo-texnologiya instituti Shahrisabz filiali 
Sharob tarixi minglab yillar davom etadi va qishloq xo'jaligi, oshxonasi, tsivilizatsiyasi va 
insoniyat tarixi bilan chambarchas bog'liq. Arxeologik dalillar shuni ko'rsatadiki, eng qadimgi vino 
ishlab chiqarish Armaniston, Gruziya va Eronda miloddan avvalgi 8000 yildan 5000 yilgacha bo'lgan 
joylardan kelgan.[1][2][3] Arxeologik dalillar aniqroq bo'lib, miloddan avvalgi 3-ming yillikda Yaqin 
Sharq, Shumer va Misrning ilk bronza davri hududlarida uzumzorlarning xonakilashtirilganligiga ishora 
qiladi.[4] 
Makedoniyadagi arxeologik joylardan 6500 yil muqaddam YYevropa vinosi ishlab chiqarishning 
eng qadimgi dalillari topilgan. Xuddi shu joylarda maydalangan uzumning dunyodagi eng qadimgi 
dalillari qoldiqlari ham bor. Misrda sharob qadimiy marosim hayotida muhim rol o'ynab, yozib olingan 
tarixning bir qismiga aylandi. Miloddan avvalgi II va I ming yilliklarga oid yovvoyi sharob izlari Xitoyda 
ham topilgan. 
Mifda Dionis/Bakx bilan bog'langan vino qadimgi Yunoniston va Rimda keng tarqalgan edi va 
bugungi kunda G'arbiy Yevropaning ko'plab asosiy vino ishlab chiqaruvchi hududlari Finikiya va 
keyinchalik Rim plantatsiyalari bilan tashkil etilgan. Sharob ishlab chiqarish texnologiyasi, masalan, 
vino pressi, Rim imperiyasi davrida ancha yaxshilandi. Ko'plab uzum navlari va etishtirish texnikasi 
ma'lum bo'lgan va sharobni saqlash va tashish uchun bochkalar ishlab chiqilgan. 
O'rta asrlarda Yevropada, Rimning tanazzulga uchrashi va eksport uchun sanoat miqyosidagi vino 
ishlab chiqarishdan so'ng, xristian cherkovi katolik massasini nishonlash uchun zarur bo'lgan sharobning 
ayanchli tarafdoriga aylandi. O'rta asrlarda islom madaniyatlarida sharob taqiqlangan. Sharob ishlab 
chiqarish asta-sekin o'sib bordi va uni iste'mol qilish 15-asrdan boshlab ommalashdi, 1870-yillardagi 
halokatli Phylloxera bitimidan omon qoldi va oxir-oqibat butun dunyo bo'ylab o'sib borayotgan 
hududlarni yaratdi. 
2006 yilda keng ko'lamli gen xaritasi loyihasi orqali doktor MakGovern va uning hamkasblari 110 
dan ortiq zamonaviy uzum navlarining merosini tahlil qildilar. Bundan tashqari, Pensilvaniya 
universiteti muzeyidagi Patrik MakGovern jamoasi tomonidan qadimiy sopol idishlarda tartarik kislota 
aniqlangan. Yozuvlarda hozirgi Gruziyadagi Shulaveri shahridagi neolit davridagi sopol idishlar 
(miloddan avvalgi 8000 yillar),[1] hozirgi Eronning Zagros tog‘larida joylashgan Hoji Firuz tepa 
(miloddan avvalgi 5400–5000 yillar),[2] va kech Uruk (miloddan avvalgi 3500-3100 yillar), 
Mesopotamiya universiteti muzeyida "Sharobning kelib chiqishi va qadimiy tarixi". Identifikatsiyalar 
infraqizil spektroskopiya (FT-IR) yordamida tartarik kislota va tartrat tuzlarini aniqlashga asoslangan. 
Bu identifikatsiyalar ba'zi biokimyogarlar tomonidan ehtiyotkorlik bilan ko'rib chiqiladi, chunki noto'g'ri 
pozitivlar xavfi, ayniqsa organik moddalar va parchalanish mahsulotlarining murakkab aralashmalari 
mavjud bo'lishi mumkin. Identifikatsiyalar hali boshqa laboratoriyalarda takrorlanmagan. 
Vinoning dastlabki tarixi haqida juda kam narsa ma'lum. Qadimgi chorvadorlar va dehqonlar 
yovvoyi mevalardan, jumladan, zamonaviy vino uzumlarining ajdodi bo'lgan Vitis silvestris turining 
yovvoyi uzumlaridan alkogolli ichimliklar tayyorlagan. Taxminan 9000 yil muqaddam Yaqin Sharqning 
keyingi neolit davridagi sopol idishlar ishlab chiqilganidan keyin bu osonroq bo'lar edi. Biroq, yovvoyi 
uzum kichik va nordon bo'lib, arxeologik joylarda nisbatan kam uchraydi. Ular vino sanoatining asosi 
bo'lishi dargumon. 
Makgovern o'zining "Qadimgi sharob: uzumchilikning kelib chiqishini qidirish" kitobida Evrosiyo 
vino uzumini xonakilashtirish va vinochilik hozirgi Armaniston va Gruziya hududida paydo bo'lishi va 
keng tarqalishi mumkinligini ta'kidlaydi. 
Ma'lum bo'lgan eng qadimgi vino zavodi Armanistonning Vayots-Dzor viloyatidagi "Areni-1" 
g'orida joylashgan. Arxeologlar ushbu vino zavodi topilganini 2011 yilning yanvar oyida, xuddi shu 
g'orda dunyodagi eng qadimgi charm poyabzal Areni-1 tuflisi topilganidan 7 oy o'tgach e'lon qilishdi. 
Olti ming yildan ortiq bo'lgan vino zavodida vino pressi, fermentatsiya idishlari, bankalar va stakanlar 
mavjud. Arxeologlar, shuningdek, Vitis vinifera turining uzum urug'lari va toklarini topdilar. Patrik 
MakGovern topilmaning ahamiyatini izohlar ekan, shunday dedi: "Vinochilik eramizdan avvalgi 4000-
yillarda juda yaxshi rivojlangani texnologiya, ehtimol, ancha oldinroq bo'lganini ko'rsatadi"[3]. Uydagi 

---