O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 
2. Bidhendi, Amir J; Geitmann, Anja // “Birlamchi oʻsimlik hujayralari devorining mexanik 
xususiyatlari bilan bogʻliqligi”. Eksperimental botanika jurnali. 2016. 67-b 
3. Muhammadiyev M.G, Qodirxonov M.R., // Polimer eritmalari, ma’ruzalar matni, NamDU., 
2003-yil., 85-b 
4. Ergasheva B.B., // “Meva poʻchogʻidan yuqori molekulyar moddalar ajratib olish va xossalarini 
oʻrganish”., Toshkent. 2018-yil. 

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
164 
MAHALLIY SHAROITDA NISHOLDA TAYYORLASH TEXNOLOGIYASI 
 
Qobilov Feruz Shuxrat o`g`li TKTI Shahrisabz filiali assistenti, 
Raxmonov Erkinjon Komil o’g’li TKTI Shahrisabz filiali assistenti. 
 
Nisholda milliy shirinlik bo‘lib, asosan ro‘za vaqtlarida hayit kunlarida va hatto to‘y-tantanalarda 
ham tayyorlanadi. 
Nisholda – Gisofilasimon bo‘ritikan (yetmak, beh), (Acanthophyllum gypsophiloides Rgl.), 
(Колючелистник) ildizining qaynatmasi, tuxum oqi, shakar qiyomi bilan aralashtirish yo‘li bilan 
tayyorlangan yengil shirinlikdir. 
Bo‘ritikan (Acanthophyllum), (Колючелистник) 
chinniguldoshlar oilasiga mansub, bo‘yi 80 sm ga 
yetadigan yirik va yer ostida 6 metrgacha tik joylashgan 
ildizli 
ko‘p 
yillik 
o‘t 
o‘simliklardir. 
Ular 
mamlakatimizning cho‘llarida, tog‘ etaklarida, toshloq 
yerlarda, shag‘alli qiyaliklarda va bo‘sh qolgan joylarda 
o‘sadi. Tibbiyotda quyidagi uch turining ildizlaridan 
foydalaniladi: 
➢ Bezli bo‘ritikan (Колючелистник железистый) 
➢ Gisofilasimon 
bo‘ritikan 
(yetmak, 
beh), 
(Acanthophyllum gypsophiloides Rgl.), (Колючелистник 
качимовидный) 
➢ Ro‘vaksimon 
bo‘ritikan 
(Колючелистник 
метельчатый) 
Ularning ildizlari tarkibida ko‘p miqdorda triterpen 
saponinlar va boshqa moddalar bor. Ildizi balg‘am 
ko‘chiruvchi vosita sifatida bronxit, nafas yo‘llarining 
boshqa shamollash kasalliklarida qo‘llaniladi[1,2]. 
Saponinlar — glyukozidlar guruhiga mansub azotsiz 
murakkab organik birikmalar. Saponinning taʼmi achchiq, 
hidi oʻtkir, chayqatilganda (konsentratsiyasi 0,001 g/l 
boʻlgandayoq) sovunga oʻxshab koʻpiradi. Tarkibida 
saponin boʻlgan oʻsimliklar (masalan, sovundaraxt, 
qizilmiya, ipomeya, yetmak va boshqalar) tibbiyotda 
balgʻam koʻchiradigan va siydik haydaydigan vosita 
sifatida ishlatiladi[4].