O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Ayupov Ravshan Xamdamovich. Dorivor o‘simliklar va ulardan foydalanish Kitob-2 
2. Abu Ali ibn Sino. Tib qonunlari. –Toshkent: «Fan» nashriyoti, 1982 yil. 
3. Ahmad Muhammad Tursun. Tabobat kitobi. Toshkent: «Muharrir» nashriyoti, 2010 yil. 
4. https://uz.wikipedia.org/wiki/Saponinlar

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
166 
LABORATORIYA SHAROITIDA ICHIMLIK SUVINI FIZIK-KIMYOVIY 
KO’RSATKICHLARINI TADQIQ ETISH 
 
Magistrant D.M.Baxridinova, PhD. F.X.Eshmatov 
Toshkent kimyo-texnologiya instituti 
Hayotimizdagi barcha tirik mavjudotlarning hayot-faoliyati suv bilan bog'liq. Inson organizmi 
tanasi 65-70% suvdan iborat. Tana vazni 65 kg bo'lgan kattalar tanasida o'rtacha 40 litrgacha suv mavjud. 
Biz qarigan sari inson tanasidagi suv miqdori kamayadi. Taqqoslash uchun, 3 oylik homilaning tanasida 
- 95% suv, yangi tug'ilgan chaqaloqda - 75% va 95 yoshga kelib, suvning taxminan 25% inson tanasida 
qoladi. 
Inson iste'moli uchun mo'ljallangan suvga yuqori sifat mezonlar qo'yilgani bejiz emas. Ba'zi 
manbalardan olingan suv ichish uchun mos bo'lsa ham, bu umuman tanaga zarar yetkazmaydi degani 
emas. Misol uchun, u infektsiyani tarqatuvchi patogen bakteriyalarni o'z ichiga olishi mumkin. Shuning 
uchun faqat tegishli tozalashdan o'tgan va belgilangan sanitariya-epidemiologiya me'yorlariga javob 
bergandan so’ng ichish mumkin. Me’yoriy hujjatlarda belgilangan suv sifatini baholovchi quyidagi 
ko’rsatkichlar ishlatiladi: organoleptik, fizik-kimyoviy, mikrobiologik va boshqalar. Ushbu 
ko’rsatkichlarga javob berishini aniqlash uchun ichimlik suvi sinov laboratoriyalarida standart metodik 
tekshiruvlardan o’tgan bo'lishi kerak. 
Ichimlik suvi butun dunyo standartlari bo‘yicha oziq-ovqat mahsuloti sifatida tasniflanadi va u 
bizning uyimizga kirishdan oldin, inson salomatligi uchun oziq-ovqat xavfsizligi talablariga javob 
berishi uchun markaziy ichimlik suvi ta’minlash ta’minoti qator laboratoriya sinovlaridan o’tgan bo’lishi 
lozim. 
Ichimlik suvi ta’minoti manbasini tanlashda, birinchi navbatda, tabiiy suvning kimyoviy va 
mikrobiologik tarkibi sanitariya-gigiyena talablariga muvofiq foydalanishga topshirilguniga qadar ikki 
yil davomida mavsumlar bo‘yicha o‘tkazilgan laboratoriya tahlili asosida baholanadi. 
Suvning sifati ko‘rsatkichlari davlat standarti O‘zDSt 951:2011 “Markazlashtirilgan xo‘jalik-
ichimlik suvi bilan ta’minlash manbalari, gigiyenik, texnikaviy talablar va tanlash qoidalari” talablariga 
javob berish shart. Tanlagan manbalardagi suvning sifati O‘zbekiston Respublikasi davlat standartining 
ruxsat etilgan maksimal konsentratsiyaga to‘g‘ri keladigan bo‘lishi kerak. 
Ushbu tadqiqotlar har kuni aholi salomatligi uchun suvning xavsizligini tasdiqlash va turli yuqumli 
kasalliklarning mavjud emasligini kafolatlash uchun laboratoriyalarda o‘tkaziladi. Shu bilan birga, 
laboratoriyalarda suv tarkibini o‘lchashning standart usullari va ushbu sohadagi sanitariya qoidalariga 
amal qilinadi. 
Laboratoriyaning malakali mutaxassislari suvni to‘g‘ridan-to‘g‘ri suv ta’minoti tarmoqlariga 
yuborgandan so‘ng, uning sifatini muntazam nazorat qilib borishadi. O‘zDSt 950:2011 “Ichimlik suvi. 
Gigiyenik talablar va sifatini nazorat kilish” standartiga kiritilgan ko‘rsatkichlar bo‘yicha suvda: 
mikroblarning umumiy soni, Escherichia coli guruhidagi bakteriyalar soni, ta’m, hid, rang, loyqaligi, 
kalsiy, magniy, azot birikmalarining asosiy tuzlari, suvni zararsizlantirishdan keyin qoldiq xlor 
aniqlanadi. Shu bilan birga, laboratoriyalarda har oy suv manbalari va suv tarmoqlariga yuboriladigan 
ichimlik suvining kimyoviy tarkibini og‘ir metallar, ftoridlar, xloridlar, sulfatlar va organik 
birikmalarning tuzlari uchun tahlil qilinadi va qo‘shimcha mintaqaviy SES bosh shifokori bilan 
kelishilgan holda yiliga kamida 1-2 marta radiologik ko‘rsatkichlar bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkaziladi. 
Kimyoviy muhandislar, bakteriologlar, laboratoriya yordamchilari va namuna oluvchilarning 
sa’y-harakatlari bilan suv manbalari va suv tarmoqlariga yuboriladigan ichimlik suvining sifatini 
tekshirganda 45ga yaqin ko‘rsatkichlarni suv ta’minoti korxonalarining markaziy va ichimlik suvini 
tayyorlash inshootidagi ob’yekt laboratoriyalari asosida nazorat qilinadi. 
Ichimlik suvining sifatiga qo’yiladigan talablar O’zbekiston davlat “Ichimlik suvi. Gigienik 
talablar va sifatini nazorat qilish” andozasi O’zDSt 950:2011 talablari asosida belgilangan. Ushbu 

---