O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch innovatsion university nodavlat ta’lim muassasasi ona tili−O‘qish savodxonligi va uni o‘qitish metodikasi fanidan

7-mashq. Gaplardagi iboralarni topib, ma'nolarini izohlab yozing..
N a m u n a : ko‘z yumib – e'tibor bermasdan.

1. Biroq u quruvchilikni sevadi, shunday bo‘lgandan keyin haligiday nuqsonlardan ko‘z yumib keta olarmidi?(J.Abd.) 2. Ko‘zimning ostiga olib yurgan bir popukday qiz bor. (A.Q.) 3. Birovning mulkiga nega ko‘z olaytirishadi? Nima haqlari bor? (O‘.U.) 4. Soddaroq va beg‘amroq, shu bilan birga haybatli ko‘ringani uchunmi, Jamolboyga ko‘proq gap otadi, hazillashadi.(O.) 5. U uyiga qaytar ekan, dili sira yorishmaydi. (S.Ahm.) 6. Juftakni to‘g‘rilab, uyimga qaytdim.(G‘.G‘.) 7. Nega Nuri erkaklar ishi-ga burnini tiqadi.(O.) 8. Hay-hay, bola, og‘zingga qarab gapir, to‘riq qashqa o‘ldi, dedingmi?(G‘.G‘.) 9. Ota qizini to‘kis-tugal mol bilan uzat-gan. Uning ustiga dardchil cholning besh kunligi bormi, yo‘qmi?(S.Ahm.) 10. –Durust, miyang to‘libdi, - dedi kulib Tantiboyvachcha, - yaqin o‘rtada uncha-muncha ularmoni bir cho‘qishda qochirasan.(O.) 11. Odamlaringiz juda chapdast ekan. Yulduzni benarvon yigitlar o‘shalar.(O.) 12. Shu alpozda oyog‘im yerga, boshim osmonga tegmay o‘tirdim.(S.Ahm.)

8 – mashq. Quyidagi iboralarni yozing. Ular yordamida gaplar tuzing.
Ishtahasi karnay, qo’ling dard ko’masin, og’zi ochilib qoldi, gullab qo’ydi, ko’kragini yerga bermoq, misi chiqmoq, tuyog’ini shiqillatmoq, o’gzi qulog’iga yetmoq, tegirmonga tushsa butun chiqmoq, boshi osmonga yetmoq, arpasini xom o’rmoq, taqdirga tan bermoq,quloq solmoq.

9-mashq. Quyida berilgan frazeologizmlarning har biri ishtirokida alohida- alohida gap tuzing. Ularning gap mazmunini yuzaga ehiqarishdagi o‘rnini belgilang.
Hafsalasi pir bo‘lmoq, ko‘zi ochilmoq, qulog‘i tom bitmoq, o‘pkasini cho‘pga ilgan, oyog‘ini qo‘lga olmoq, boshi osmonga yetmoq, ko‘zi uchib turgani yo‘q.
Quyida berilgan gaplardagi frazeologik birikmalarni topib, ma’nosini sharhlang.

1. 
   Arava bo‘lsa almisoqdan qolgan, yana sinibdi.
   
2. 
   Aravani quruq olib qochish evi bilan-da, awal burningni artsang-chi... (S. Abdulla.)
   
3. 
   Ishqilib baraka topsin, shu doktorlar boshing yostiqqa tekkanda joningga aro kirishadi.
   
4. 
   Yo‘qlab kelibsan, boshim osmonga yetdi.
   
5. 
   Qizlar har zamonda ishdan bosh ko‘tarib, bir-biriga gap otishadi. (S. Ahmad)
   
6. 
   Qorasochning dili siyoh bo‘lib, birdan xo‘rligi keldi. (S. Azimov)
   
7. 
   ...Amalda ishni izdan chiqarib yuboribsiz.
   
8. 
   Kavushini to‘g‘rilab qo‘yish kerak: qurilishni ham, kollektivni ham sariq chaqaga sotadi. (Asqad Muxtor)
   
9. 
   Hoji xola ko‘zi ilinib, endi xurrak ota boshlagan edi.
   

...Uning ko'zlari qinidan chiqayozdi. (Oybek)