O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

3-modul. “Pedagogik mahorat”
35-mavzu:


PEDAGOGIK FIKR TARIXI VA MAKTAB AMALIYOTIDA O’QITUVCHI MAHORATI MASALALARI.

1. Sharq mutafakkirlaridan Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, az-Zamaxshariy, Sa`diy Sheroziy, Zarnudjiy, Alisher Navoiy, Voiz Koshifiy va boshqalarning mudarrsilar va ularni tanlash, ularga qo’yilgan talablar, ustoz-shogirdlik munosabati, muomala madaniyati haqidagi qarashlari

   
   

2. K.D.Ushinskiy ta’lim rivojida o’qituvchilarning tutgan o’rni, ularning kasbiy tayyorgarligi darajasini, pedagogik mahoratni takomillashuvini ta’minlovchi omil ekanligi haqida.

   
   

3. Hozirgi zamon pedagogikasi va ilmiy-pedagogik adabiyotlarda pedagogik mahorat, pedagogik texnika va ularning mohiyati borasidagi fikrlarning yoritilishi.

   
   

   Mashg`ulotning borishi

1. Sharq mutafakkirlari va allomalarining ijodiy meroslarida o’qituvchi tarbiyachi mahorati, ustozlik - shogirdlik shartlariga ham alohida o’rin berilgan. Quyida shulardan misollar keltiramiz: Masalan, mashhur faylasuf va mutafakkir, qomusiy ilmlar bilimdoni Abu Nosr Forobiy (873-930) ustoz - o’qituvchiga shunday talab qo’yadi: "Ustoz - shogirdlariga qattiq zulm ham, haddan tashqari ko’ngilchanlik ham qilmasligi lozim. CHunki ortiqcha zulm shogirdda ustozga nisbatan nafrat uyg’otadi, bordiyu ustoz juda ham yumshoq bo’lsa, shogird uni mensimay qo’yadi va u beradigan bilimdan sovib ham qoladi. U o’qituvchiga bolalarning fe’l atvoriga qarab turbiya jarayonida "qattiq" yoki "yumshoq" usullardan foydalanishni maslahat beradi:

Tarbiyalanuvchilar o’qish o’rganishga moyil bo’lsa, ta’lim tarbiya jarayonida yumshoq usul qo’llaniladi.
Tarbiyalanuvchilar o’zboshimcha, itoatsiz bo’lsa, qattiq usul (majburlov) qo’llaniladi.
U o’qituvchining tarbiya usullarini hukumat (davlat) va shohlarning xalqni tarbiyalash va boshqarishdagi usullariga o’xshatadi, ularni qiyoslaydi. har ikkalasida ham yumshoqlik va majburlov zarurligini o’qtiradi.
Mashhur olim Beruniy (973-1048) o’qituvchiga o’quvchini zeriktirmaslikni, o’tiladigan mavzuni qiziqarli va ko’rgazmali holda bo’lishi lozimligini maslahat beradi. Beruniy hindiston asarida esa olimlar ilm ahllarini hurmat qilishga chaqiradi. Bularni kishilar ayniqsa, hukumdorlar hurmat qilsa, ularga o’z o’rnida baho bersa,ilmlar ko’payadi, demak jamiyat iqbolli bo’ladi, gullab yashnaydi.
Buyuk alloma Ibn Sino (980-1037) talabaga bilim berish o’qituvchining mas’uliyatli burchi ekanligini ta’kidlaydi. U o’qituvchining qanday bo’lish kerakligi haqida fikr yuritar ekan, ularga shunday yo’l yo’riqlar beradi:

1. bolalar bilan muomalada bosiq va jiddiy bo’lish;

   
   

2. berilayotgan bilimning talabalar qanday o’zlashtirib olayotganiga e’tibor berish;

   
   

3. ta’limda turli metod va shakllardan foydalanish;

   
   

4. talabaning xotirasi, bilimlarni egallash qobiliyati, shaxsiy xususiyatlarni bilishi;

   
   

5. berilayotgan bilimlarning eng muhimini ajrata bera olish;

   
   

6. bilimlarni talabalarga tushunrli, uning yoshi, aqliy darajasiga mos ravishda berilishi;

   
   

7. har bir so’zning bolalar hissiyotini uyg’otish darajasida bo’lishiga erishishi lozim.