O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Ta’limda o‘quvchiga xos xususiyatlarni hisobga olish tamoyili. Ta’lim-tarbiya jarayonining hamma tomonlari umumsinf o‘quvchilari jamoasiga xos xususiyatlarga amal qilgan holda yo‘l qo‘yiladi. Biroq har bir o‘quvchi o‘ziga xos jismoniy, axloqiy, ruhni va bashka xususiyatlarga egaki, bu uning o‘quv faoliyatiga katta ta’sir etadi. SHu jihatdan ta’lim jarayonida umumsinf o‘quvchilarini, hamda shy sinfdagi har qaysi o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holla ish ko‘rish muhim didaktik ahamiyatga ega.
O‘quvchilarning real o‘quv imkoniyatlarini, ularning rivojlanish jihatlarini o‘rganish hozirgi vaqtda shunchaki xoxish emas, balki majburiy talabdir. Busiz o‘quv jarayonini muqobilllashtirish, uni boyitish aqlga sig‘maydi.
Sinf o‘quvchilari jamoasiga xos bo‘lgan umumiy xususiyatlar, avvalo, ma’lum sinf o‘quvchilarining jismoniy, aqliy va ruhiy rivojida namoyon bo‘ladi. Ta’limning muvaffaqiyatli bo‘lishida o‘quvchilaraning o‘ziga xos xususiyatlarini kuzatish va o‘rganish hamda shy xususiyatga xos muomala qilish hal qiluvchi o‘rin egallaydi.
Darsda har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlarini to‘la hisobga olish juda qiyin va har doim ham buning iloji bo‘lavermaydi. Pedagog o‘quvchilarni darsdagi va amaliy mashg‘ulotlar jarayonidagi ishini, uy vazifalarini bajarishini kuzatadi, ularning bilimi, yozma ishlari, yasagan ko‘rgazma materiallarini tekshiradi. Darsdan tashqari vaqtlarda o‘rtoqlari va boshqalarga bo‘lgan munosabati, xulqi, irodaviy sifatlarini o‘rganadi, ular bilan suhbat qiladi. Kuzatish jarayonida u o‘quvchining kuchli va ojiz tomonlarini, uning qiziqishlari, tafakkuri, nutqi, xotirasi, diqqati, xayoliga mos bo‘lgan xususiyatlarni bilib oladi, o‘quvchining hayotiy va mehnat qobilyatini o‘rganadi. Bo‘sh o‘zlashtiruvchi dasturning ma’lum bir bo‘limi yoki fan buyicha orqada qolish sabablarini aniqlaydi. O‘qituvchi ularni bilib olgandan keyin birinchi navbatda yomon holatlarning ta’siriga bardosh berish choralarini ko‘radi.
Masalan: o‘quvchining ko‘rish qobilyati uncha yaxshi bo‘lmasa yoki yomon eshitsa, uni birinchi qatorga o‘tqizishi kerak. Bu narsa diqqati beqaror bo‘lgan o‘quvchilarga ham tegishlidir. Bundan tashqari, ulardan tez-tez so‘rash, undan o‘rtog‘ining javobini qaytarishta, to‘ldirishga yoki u xaqda o‘z fikrini bildirishga majbur etish lozim.