O’zbekiston respublikasi оliy va o’rta maxsusтa’lim vazirligi тоshkent davlat iqtisodiyot universiteti

I.Rivojlanyotgan mamlakatlarda ekport va importning o’rni
Xalqaro savdo to'g'ri mamlakatlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirish uchun kuchli ogohlantiruvchi, deb atash mumkin. Bu ularning inson mavjud texnologiyasi investitsiya va tabiiy resurslar asosida, o'z sanoati va qishloq xo'jaligi uchun eng foydali kuni davlatlarning ixtisoslashuvini o'ylash uchun yordam beradi. Global iqtisodiyot mamlakatlar iqtisodiy jihatdan samarali va keyinchalik eksport tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan ishlab chiqish imkonini beradi.Eksport valyuta daromad bilan, mamlakatlar boshqa mamlakatlardan import ularning eng qimmat ishlab chiqarish o'rniga ega bo'ladi. Natijada, jahon iqtisodiyotida ishlab chiqarish umumiy xarajatlarni kamaytirad Eksport va import mamlakat, shunday, yanada uyg'un va mamlakat tez rivojlanishi mavjud nazariyasi, davlat yopiq butun iqtisodiy kompleks faqat ichki bozorni xizmat iqtisodiyotni va import va mavjud bo'lmagan yoki ochiq eksport ham ega bo'lishi mumkin. O'qisak ma'lumki, bugungi dunyoda bunday iqtisodiyot nazariyasi faqat mavjud bo'lishi mumkin.Davlatimiz real iqtisodiyot faol, xalqaro savdo bor, ochiq.Bu global iqtisodiyot to'liq o'z samaradorligini hissa, xalqaro mehnat taqsimoti afzalliklaridan beradi. Tashqi iqtisodiy faoliyat davlat tomonidan tartibga va milliy daromad o'sishi, ilmiy va texnologik taraqqiyot jadallashtirish rag'batlantirish kabi eksport va import, belgilaydi.
Eksport qo'ng'iroq chet elda foydalanish uchun tovarlar va xizmatlar tashqi pudratchilar uchun sotish. Shunga ko'ra, import xorijiy pudratchilar tomonidan xorijdan tovar va xizmatlar yetkazib berish ataladi. Tashqi iqtisodiy faoliyat, masalan, import va eksport, davlatning o'zi va uning tadbirkorlik sub'ektlari tomonidan ikkala amalga oshiriladi.
Tashqi savdo davlat ishtiroki darajasiga ko'rsatkichlari eksport va import kvotalar. eksport kvotasi - yalpi ichki mahsulotga nisbatan tovarlar va xizmatlar eksporti nisbati. Uning ravshan iqtisodiy his: eksport qilinadi yalpi ichki mahsulotga nisbatan qanday nisbati. Xuddi yalpi ichki mahsulotga nisbatan tovar va xizmatlar import nisbati sifatida import kvotasi belgilaydi. Uning maqsadi - ichki iste'mol import ulushini ko'rsatish uchun.
Tashqi savdo — bir mamlakatning boshqa mamlakat yoki mamlakatlar bilan olib boradigan savdosi. Mamlakatdan tovarlar chikarish (eksport) va mamlakatga tovarlar kiritish (import) tashkil topadi. Eksport va import yigʻindisi mamlakatning Tashqi savdo aylanmasini tashkil etadi. Mamlakatlar oʻrtasida savdosotiqnint rivojlanishi ikki tomonlama foyda olish imkonini beradi. Tashqi savdo mamlakatlararo iktisodiy munosabatlarning eng oddiy va eng kad. shaklidir. Kds. Misr, Yunoniston va Rim quldorlik tuzumi davridayoq boshqa mamlakatlar bilan ikki tomonlama savdosotiq munosabatlarini amalga oshirgan. Insoniyat tarixida birinchi marta Sharq va Gʻarb dunyosini bir-biri bilan bogʻlagan Buyuk Ipak puli kitalararo savdoni yoʻlga qoʻydi. Bu yoʻl hozirgi Oʻzbekiston hududida joylashgan shaharlarda savdosotiqning keng kuloch yoyishiga olib kelgan edi.
Tashqi savdoning rivojlanishiga Buyuk geografik kashfiyotlaraan soʻng yangi dengiz yoʻllarining ochilishi kuchli turtki boʻldi.Ayniqsa, sanoat, mashinalashgan ishlab chiqarish.xalqaro xoʻjalik aloqalarini yanada rivojlantirib yubordi. Yangi tarmoklar, ishlab chiqarish.turlarining paydo boʻlishi, mehnat unumdorligining oshishi ishlab chiqarilgan mahsulotlarning ichki isteʼmoldan tashqari qismini chet ellarga chiqarish va sotish imkonini berdi. Ayni paytda kupchilik mamlakatlarda xom ashyo resurslariga ehtiyoj keskin oshdi.Natijada tashqi oldisotdi harakatlarini amalga oshirishni uygunlashtiradigan xalqaro bozor qaror topdi.
Tashqi savdoning rivojlanishi asosida xalqaro mehnat taqsimoti va D. Rikardo asoslab bergan qiyosiy ustunlik qoidasi yotadi. Bu kridaga koʻra alohida sharoitlarning mavjudligi, xususan, qulay geografik joylashuv, noyob tabiiy resurslar ayrim mamlakatlarga tovar va xizmatlarning ayrim turlarini i. ch.da muayyan ustunliklar beradi. Mamlakat oʻzining qiyosiy ustunligidan foydalanib ayrim tovar turlarini ishlab chiqarish.ga ixtisoslashadi, mahsulotlarini boshqa mamlakatlarga ham sotish maqsadida katta miqdorda va yuqori sifatda ishlab chiqarish.ga xarakat qiladi. Bunday tovar va xizmatlarni uzlarida ishlab chiqarmaydigan boshqa mamlakatlar, ishlab chiqarganda ham ularga ketadigan sarfxarajatlarning nisbatan yuqoriligini hisobga olib, tashqaridan tovar va xizmatlarni kiritish yoʻlini tutadilar. Xalqaro savdoni o'z ishtirokchilari uchun o'zaro manfaatli bo'lish uchun har bir mamlakat uchun eng samarali eksport va import tuzilmasi har bir mamlakat uchun eng samarali bo'lishi kerak. Amalda, ushbu samaradorlik jahon narxlari va xalqaro aholi punktlarining etarli tizimi bilan belgilanadi.Xalqaro savdo eksport-import operatsiyalarini amalga oshiradi. Alohida davlatning tashqi savdo aylanmasi eksport va import hajmi hisoblanadi. Dunyo miqyosida eksportning qiymati jahon savdo aylanmasi bilan taqqoslanadi.Eksport ostida tovarlar, texnologiyalar, ularni tashqi bozorda amalga oshirish uchun xizmat ko'rsatishni anglatadi. Eksport subyektlari mamlakatda ishlab chiqarilgan mahsulotlar, mamlakatga olib kirilgan tovarlar bo'lishi mumkin va unda qayta ishlangan mahsulotlar. Eksportning maxsus shakli qayta eksport qilmoqda, I.E. Ilgari ushbu mamlakatda ishlov berilmagan ilgari import qilinadigan tovarlarni ajratish.Ichki bozorda, shuningdek, ichki bozorda, shuningdek, uchinchi mamlakatlarda tranzit qilish uchun tovarlar, texnologiyalar, xizmatlarni olib kirishdir. Import hajmida ichki mahsulotlarni qayta ishlashga duch kelmaydigan chegaraning daromadli importini amalga oshiradi.Eksport va mahsulot importi haqiqati chegara kesish davrida belgilanadi va bojxona va tashqi iqtisodiy statistikada aks ettirilgan. Sotuvchining mamlakatining eksport faoliyati xaridor mamlakatining import operatsiyalariga to'g'ri keladi.Xalqaro savdo - bu tovar ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi aloqa shakli turli mamlakatlarXalqaro mehnat taqsimotidan kelib chiqadi va o'zaro iqtisodiy qaramlikni ifoda etadi.
Ilmiy va texnik ishlanmalar, ixtisoslashtirish va hamkorlik ta'siri ostida mamlakatlar iqtisodiyotida yuzaga keladigan tarkibiy o'zgarishlar sanoat ishlab chiqarish Milliy fermer xo'jaliklarining hamkorligini mustahkamlash. Bu faollashtirishga yordam beradi xalqaro savdo.Xalqaro savdo, bu barcha saylovlar oqimlarining harakatlanishini aniqlaydigan, tezroq ishlab chiqarilmoqda.Tashqi savdo aylanmasi ma'lumotlariga ko'ra, dunyo ishlab chiqarishning har 10 foizi global savdoning 16 foizga o'sishini tashkil etadi.Shunday qilib, uni rivojlantirish uchun yanada qulay sharoit yaratadi. Savdo sohasida savdo, ishlab chiqarishda va ishlab chiqarishni rivojlantirishda amalga oshirilganda.
"Tashqi savdo" atamasi ostida boshqa davlatlar va tovarlarning to'lanadigan eksportini (eksport) tashkil etadigan boshqa davlatlar bilan savdo qilishni anglatadi.
Turli xil tashqi savdo faoliyati tovarlar ixtisosligiga ajratilgan tovarlar ixtisosligiga bo'linadi, ular mashina va asbob-uskunalar, xom ashyo va xizmatlarning savdosi bilan olib boriladi.
Xalqaro savdo - bu dunyoning barcha mamlakatlari o'rtasidagi pullik birlashtirilgan savdo savdosi. Biroq, "Xalqaro savdo" tushunchasi torqonchilikning pasayishi kontseptsiyasidan foydalaniladi: masalan, rivojlanayotgan mamlakatlarning jamg'armasi, rivojlanayotgan mamlakatlarning jami aylanmasi, mintaqadagi mamlakatlarning kollektiv aylanmasi, masalan, mintaqa, masalan Sharqiy Evropadan, va h.k.Jahon savdosi dunyoning barcha mamlakatlarining umumiy eksporti hisoblanadi. Ushbu hisoblash texnikasi shu bilan bir vaqtning o'zida dunyoning barcha mamlakatlarining eksporti shu holda ushbu mamlakatlarning importi (transport va tovarlarni tashish narxini hisobga olmaganda), shu bilan global eksport va import qo'shilishiga olib keladi Ikkita hisob.Savdo balansi eksport va import narxi o'rtasidagi farq. Agar nisbat eksport foydasiga bo'lsa, savdo balansi faol bo'lib, balans faol bo'lib, agar savdo qiymati eksport narxidan oshsa, balans esa passivdir va uning balansi salbiy.BMT statistik komissiyasi barcha tovarlar va materiallar eksport va importda hisobga olinishini va mamlakatning moddiy resurslarini kamaytirish yoki oshirish maqsadida amalga oshirilishini tavsiya qiladi. Eksport va importda tovarlar, shuningdek, olib boriladigan mahsulotlar ham, eksport, ya'ni notijorat asosda amalga oshiriladi, i.e. Bemalol yordam (hukumat, xususiy yoki ommaviy) yoki sovg'alar shaklida.Biroq, barcha turdagi xizmat turlarining qiymati global aylanma hajmiga kirmaydi, shu jumladan moddiy xususiyat (qurilish va montaj qilish, dizayn va tadqiqotlar, patentlar, litsenziyalar, nou-xau, nou-xau, nou-xau, reklama materiallari va boshqalar). Umuman olganda, jahon xizmatlarining narxi jahon eksportining chorak qismidir. Eksport va importning xalqaro amaliyotida, qoida tariqasida, mamlakatning bojxona chegarasi orqali tovarlarning o'tish davri ro'yxatga olingan kundir.Eksport va importning qiymati ko'pgina mamlakatlarda, ya'ni "SIF" ning "SIF" narxlarida olib borilayotgan tarzda eksport qilingan, ya'ni import qilingan - "SIF" narxlarida hisobga olinadi.FOBdagi tovarlarni statistik baholash (Bortdasiz / Bortda bepul), tovarning o'zi, shu jumladan kemaga yuklash bilan bog'liq barcha xarajatlar. Er tashish bilan, FOB narxi, tovarning qiymatidan tashqari, uni eksport qilish xarajatlarini eksport qilish xarajatlarini anglatadi mamlakat.Narxlar CIF (Xarajat, sug'urta, yuk - xarajatlar, sug'urta, yuk) FOB shartlari - jo'natish portiga (dengiz yuklarini sug'urtalash xarajatlari (dengiz yuklari) belgilangan portga (dengiz yuklarini) to'lash xarajatlarini o'z ichiga oladi. Yer transportida CIF tushunchasi "Import qiluvchi mamlakatning fransuz chegarasi" ga to'g'ri keladi. FOB baholanishining usullari ("Sportchi mamlakatning fransuz chegarasi") va CIF ("Smportcher mamlakatining fransuz chegarasi" ("Fransuz chegarasi"), FOB va CIF bazalari umumta'lim savdosining bir hil emasligi sababli Tashish turlari.
Jahon importining narxi har doim yuk va sug'urtaning narxiga teng, chunki global eksport, shuningdek, FOB narxlari bazasida va jahon importi asosida CIF narxlari asosida baholanadi.Kontroteptent mamlakatlarining hisobi, I.E. Tashqi savdo aylanmasi mavjud bo'lgan davlatlar zamonaviy statistika amaliyotida, "ishlab chiqarish - iste'mol qilish" usuli bilan. Ushbu usulga muvofiq, import tovarlar ishlab chiqarish (kelib chiqishi) mamlakatida, eksport mamlakatlarida tovarlarni iste'mol qilishda aks ettirilgan.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining aksariyati tomonidan qabul qilingan BMT statistik komissiyasining tavsiyalariga binoan qishloq yoki o'rmon xo'jaligining mahsulotlari qazib olinadigan mamlakat - minerallar qazib olinadigan mamlakat.va tayyor mahsulotlar to'liq yoki qisman amalga oshiriladi. Mahsulotning qisman ishlab chiqarish tarkibini o'zgartirish, shakllarini o'zgartirish va boshqalarni o'zgartirishni anglatadi. Mamlakat iste'moli ostida tovarlar rejalashtirilgan yoki qo'shimcha ishlov berish uchun mo'ljallangan yoki qayta ishlanadigan maqsadlar uchun foydalaniladigan yoki qayta ishlanadigan maqsadlarda foydalaniladigan mamlakat sifatida tushuniladi. Qayta ishlash, saralash va aralashtirish ham qayta ishlash yoki qo'shimcha ishlov berish ham emas.
Deyarli hamma zamonaviy shtatlar Mahsulot olib kirish va import. Xalqaro hamkorlikning ikkala turining o'ziga xos xususiyati nima?
Ostida import Tovarlarning boshqa mamlakatlardan ularni ichki bozorda amalga oshirish uchun boshqa mamlakatlardan olib kirishni tushunish odatiy holdir. Agar mahsulotlar bir mamlakatdan boshqasiga olib kelsa, lekin undan uchinchi mamlakatga o'tkaziladi - bu protsedura tranzit deb ataladi.Ammo bu holatda uchinchi mamlakat importyor hisoblanadi.
Ta'kidlash joizki, boshqa davlatdan olib kelingan mahsulotlar ishlab chiqaruvchisi uni olib kirishga tegishli bo'lishi mumkin.