O’zbekiston respublikasi оliy va o’rta maxsusтa’lim vazirligi тоshkent davlat iqtisodiyot universiteti

III. Rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon iqtisodiyotidagi mavqeyining ortib borishi
Rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon xo‘jaligidagi o‘rni ularning iqtisodiy rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar hissasiga 2013-yilda jahon yalpi milliy mahsulotining 48,0%, jahon eksportining 38,8 % to‘g‘- ri keldi. XXI asr boshiga kelib jahon xo‘jaligining taraqqiyotidagi muhim xususiyat rivojlanayotgan va o‘tish iqtisodiyoti mamlakatlarining barqaror sur’atlarda rivojlanishi hisoblanadi. XVF ma’lumotlariga ko‘ra, agar 1990-yillarda bu mamlakatlar yalpi ichki mahsulotining o'rtacha yillik qo‘shimcha o‘sish sur’atlari 3,2 %nitashkil etgan bo‘lsa, 2000-2002-yillarda Lotin Amerikasining yirik mamlakatlari, Turkiyada ro‘y bergan moliyaviy, siyosiy qiyinchiliklarga qaramasdan ushbu ko‘rsatkich o‘rtacha
4,8 %ga teng bo‘ldi. 2008-yilda boshlangan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroziga qadar ushbu mamlakatlarda iqtisodiy o‘sish sur’atlari 7,4 %ga yetdi va rivojlangan mamlakatlarga nisbatan deyarli uch baravarga oshdi. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroziga qarshi kurash dasturlari, chora-tadbirlarining samarasi o‘laroq, 2010-yilda rivojlangan mamlakatlar yalpi ichki mahsuloti o'rtacha 3,1 %ga, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa 7,5 %ga o‘sdi. Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozining ikkinchi to‘lqini «suveren qarzlar krizisi» ta’sirida ushbu mamlakatlar guruhida iqtisodiy o‘sish sur’atlarining sekinlashuvi kuzatilmoqda.Jumladan, rivojlanayotgan mamlakatlarda 2010-2013-yillarda iqtisodiy o‘sish sur’atlari o'rtacha 7,5 % dan 4,7 % ga qadar pasaygan.

Rivojlanayotgan mamlakatlarda yalpi ichki mahsulotning o‘sish sur’atlari, o‘tgan yilga nisbatan foiz hisobida(jadval asosida ko’rib chiqishimiz mumkin)


XVF m utaxassislarining prognozlariga ko‘ra, ushbu m am lakatlar guruhida iqtisodiy o‘sish sur’atlaridagi tafovutlar saqlanib qoladi. Rivojlanayotgan m am lakatlarda barqaror iqtisodiy o‘sish sur’atlari ta’minlanayotganligi sababli ushbu mamlakatlarning jahon xo‘jaligidagi mavqeyi ortib bormoqda, jumladan, 1960-yillarda rivojlanayotgan mamlakatlar hissasiga jahon yalpi ichki m ahsulotining uchdan
bir qismi to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, 2009-2013-yillar ushbu ko‘rsatkich uchdan ikki qism ni tashkil etdi. Umuman, rivojlanayotgan m am lakatlarning jahon savdosi va to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar harakatidagi ulushi barqaror o‘sib borish tendensiyasiga ega.Rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon xo‘jaligidagi rolining ortibborishi uzoqmuddatli tendensiyaga ega. Oxirgi ellik yilda rivojlanayotgan m amlakatlar rivojlangan mamlakatlarga nisbatan yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlariga ega bo‘lishgan va 2013-yilda bu m am lakatlarning jahon ishlab chiqarish hajmidagi ulushi xarid qobiliyati pariteti bo‘yicha 56,4 % ni tashkil etdi.