O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

3.3. Marksheyderlik kuzatuv natijalari ustida ishlash
. Kuzatuvningxarbirqismnatijalarigakameralishlovberishishlariquyidagilardaniboratdir:
a) dalajurnalinitekshirish;
b) ishchireperalarningbalandlikotmetkasinihisoblash;
v) koʻndalangliniyalarningreperalariorasidagigorizontalmasofalarnihisoblash (tegishlituzatishlarnikiritganholda);
g) reperalarningvertikalkoʻchishvagorizontalkoʻchish, gorizontaldeformatsiya, siljishdeformatsiyasivakoʻchishningvektoryoʻnalishiboʻyichareperalarningkoʻchishtezligivedomostinituzish;
d) vertikalvagorizontalkoʻchishlarnivakoʻndalangliniyalarboʻyichadeformatsiyalarnivavektoryoʻnalishiboʻyichareperalarningkoʻchishtezligigrafiginituzish.
Reperalarotmetkasivaortishinihisoblashnivelirlashjurnalidaqaydqilinibboriladi.
η, mm ningvertikalsiljishiquyidagi formula orqalitopiladi:
η = Hp – Hp + 1, buyerda:
Bu yerdaNn — undanoldingiyokiboshlangʻichoʻlchovdanqolganreperabelgisi;
Nn+1 — soʻngikuzatuvdanqolganreperabelgisi.
Gorizontalmasofanihisoblashda, quyidagituzatishlarhisobgaolinadi;
a) haroratdatuzatish
∆ﺂ1 = ﺂ · đ(t –tk), buyerda:
l — oʻlchanganchiziquzunligi, mm;
d — poʻlatruletkalargacha d = 1,15 x 10-5chiziqli kengaytirishkoeffitsiyenti;
t, tk — oʻlchashvaqtidahavoharorativaruletkalarni shunga muvofiqsozlanishi;
b) Δl2 sozlashuchuntuzatish, ruletkaningpasportidagisozlashgakoʻraamalgaoshiriladi;
v) ruletkaningosilibturishinituzatishquyidagi formula boʻyichaifodalanadi:

, бу ерда:

L — butunruletkaninguzunligi;
l — oralikningoʻlchanganuzunligi;
ΔL0 — quyidagi formula boʻyichahisoblanadigan, ruletkaningnavesiuzunligidaosilibturishinituzatish:

, бу ерда:

f — oʻlchashningqabulqilingantarangligidastrelaningosilibturishi.

, бу ерда

T — taranglikkattaligi, N;
Q — uzunasigabirmetrliruletkaningmassasi, kg/m;
g) popravka za naklonliniiΔŀ4 liniyasiningqiyaligiuchuntuzatishquyidagi formula boʻyichaaniqlanadi:

, buyerda:

ŀ1 — intervalningoʻlchanganuzunligi;
h — reperalarorasidagiortish.
Agar reperalarstvordantashqaridaoʻrnatilganboʻlsa, Δŀ5 stvordanchetgachiqishboʻyichatuzatishkiritiladi
Bu yerda
(5.23.)
Δs — stvorchizigʻidanreperalarningchetgachiqishi.
Reperalarnitrigonometriknivelirlashdabarchagamaʼlumboʻlgan formula boʻyichahisoblashlozim.
Nisbiygorizontaldeformatsiyalardagiikkireperaorasidagiintervallarquyidagi formula boʻyichaaniqlanadi:

Bu yerda: d0, d1, d2 boshlangʻich, oldingivakeyingikuzatuvlargamuvofiqintervallarninggorizontaluzunligi.

Kuzatuvningbarchadavridanisbiygorizontaldeformatsiyasiquyidagi formula boʻyichaaniqlanadi:

Intervallarning kattalashishi boʻyicha deformatsiyalar (+) belgisi bilan belgilanadi va choʻzilish deb ataladi, intervallarning kamayishi boʻyicha deformatsiyalar esa ( – ) belgilanadi va qisilish deb ataladi.
Har bir kuzatish qismidagi vaqtda reperalarning gorizontal siljishi quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi:
ξ = D2 – D1, gde:
D1, D2 — boshlangʻich va keyingi kuzatishga koʻra aniqlangan, tayanch reperasidan shu reperagacha gorizontal holati.
Reperalarning siljishida massivlarning bort yaqinidagi hududlarda siljish kattaligi vedomosti tuziladi.
γ siljish kattaligi koʻchish yoʻnalishining normali boʻyicha shu reperalar orasidagi masofaga qoʻshni reperalarning butunlay siljishining ayirmasi nisbatidek aniqlanadi;
Bu yerda:
Δlp+1 — old reperaningbutunlaysiljishi;
Δlp — orqareperaningbutunlaysiljishi;
m — siljishyoʻnalishida normal boʻyichareperalarorasidagimasofa.
Δli reperalariningbutunlaysiljishiquyidagi formula boʻyichaaniqlanadi:

Siljish kattaligini interval markaziga siljitiladi.
Koʻndalang kesimli liniyalar boʻyicha kesiqlarning vertikal va gorizontal masshtablari kuzatish stansiyalari planining masshtabiga koʻra bir xil va tekis boʻlishi kerak.
Vertikal va gorizontal siljishlar, koʻchishlar, gorizontal deformatsiyalar grafigining masshtabi reperalar orasidagi masofa masshtabida saqlangan tasvirning aniqligidan kelib chiqib belgilanadi.