O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta talim vazirligi mirzo ulig’bek nomidagi o’zbekiston milliy

qismlariga bo‘linadi.Boshko‘krak qismiumumiyqalqon-karapaks bilan
qoplangan.Uboshiningoldingiqismidauchlio‘simta-rostrum hosilqiladi.
Ko‘krakningikkalayontomonidaesakarapaksjabrabo‘shlig‘iniqoplab
turadi.
Qisqichbaqalar ayrim jinsli. Jinsiy dimorfizm (qarama-qarshi
jinslarningbir-biridanfarqi)aniqifodalangan.Urg‘ochilariningqorinqismi
erkaklarinikiganisbatankengrokdi
Kostyanka(Lithobiusforticatus)
Kostyankaningtanasi2– 2,5sm uzunlikdabo‘lib,boshvagavda
bo‘limlarigaajraladi.Boshqisminitashkilqilgansegmentlaro‘zarobirlashib
ketgan.Uning oldingiqismida juda ko‘p bo‘g‘imlardan tashkiltopgan
ipsimon bir juft mo‘ylovi yoki antennalari joylashgan. Antennalar
kostyankaningsezgiorganlaridir.Ularkelibchiqishi,bajaradiganvazifalari
va joylashgan o‘rniga ko‘ra qisqichbaqasimonlarning antennulalariga
o‘xshashdir.Boshqismidamo‘ylovlaridantashqarijuftjag‘lari:yuqorigijag‘-
mandibula va ikkijuftpastkijag‘lari-maksillaribor.Mandibula ovqatni
maydalaydigan asosiyorgandir,chunkiuning oxirgibo‘g‘imidaxitindan
iborat "tishcha" lari mavjud. Mandibulaning pastki tomonida og‘iz
bo‘shlig‘iga kirib turadigan harakatchan o‘simta-gipofarinks joylashgan.
Pastki jag‘larining birinchi juft iuchta bo‘g‘imda ntashkil topgan. Unin gusti tukchalar bilan qoplangan .Lekin chaynash kurakchalaribo‘lmaydi.U faqa t ovqatni og Hashoratlarning postembrional rivojlanishi ularning muayyan guruhlari uchun sistematik belgi bo‘lib xizmat qiladi. Evolyutsion
taraqqiyotiningengyuqorigipog‘onasigako‘tarilganqanotlihashoratlarning
postembrional rivojlanish gemimetabolik (chala metamorfoz) va
golometabolik(to‘liqmetamorfoz)yo‘lbilano‘tadi.
Chalametamorfozyo‘libilanrivojlanadiganhashoratlarga,nisbatan
tuban tuzilishga ega bo‘lgan to‘g‘riqanotlilar,suvaraklar,ninachilar,
qandalalarva kunlikkapalaklarkiradi.Bularning tuxum ochib chiqqan
lichinkalarivoyagaetgan(imago)hashoratlargako‘pjihatdano‘xshashdir.
Lekin qanotlarining va ikkilamchijinsiy belgilarining rivojlanmaganligi,
shuningdek ayrimlarida faqatlichinka davriga xos bo‘lgan (provizor)
organlarining bo‘lishibilan farq qiladi(kunlik kapalak lichinkalarining
traxeyajabralari,tutipakqurtiningqorinqismidagioyoqlari).
Lichinkabilanimagoorasidagitafovutlar.Ularbiryoshdanikkinchi
yoshgao‘tgandavrda,qatorpo‘sttashlashlarnatijasidaasta-sekinyo‘qolib
boradi.Ko‘pchilikhashoratlarninglichinkalari4-5martapo‘sttashlab,keyin
voyagaetadi.Misoltariqasidato’qaychigirtkasiningrivojlanishiniko‘rsatish
mumkin(70-rasm).
Tuxum ochibchiqqanlichinkatashqiko‘rinishdanimagosigabutunlay
o‘xshaydi.Lekinbiryoshdanbeshyoshgachabo‘lganlichinkalikdavrini
o‘tganidankeyinginavoyagaetadi.
Golometabolikyo‘lbilan rivojlanadigan hashoratlarga -qo‘ngizlar,
kapalaklar,ikkiqanotlilarva pardaqanotlilarkiradi.Bu hashoratlarning
lichinkalarituzilishivashaklijihatidankeskinfarqqiladi.Ularningqanotlari
umumanrivojlanmaganbo‘ladivalichinkadavrigaxosbo‘lganorganlari
ularvo yagaetgungaqadarsaqlanadi.
To‘liqmetamorfozyo‘libilanrivojlanadiganhashoratlargatutipak
qurtinimisolqilibolishmumkin(71-rasm).
70 ‘iz oldi daushlab turish uchun xizmat qiladi.
Ignaterililar(Echinodermata)tipi.Dengizyulduzlari
(Dengiz yulduzlarining tanasi me’yorli holatda oral va undan
tarqaluvchibeshtanurdaniborat.Diskningmarkazidan2xilyo‘nalishdagi
chiziqo‘tkazishmumkin.Harbirnurningmarkaziorqalio‘tadiganchiziqni
radiuslar,ikkinuroraligidano‘tadiganiniesainterradiuslardeyiladi.Dengiz