O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta talim vazirligi mirzo ulig’bek nomidagi o’zbekiston milliy

Baqachanoq ayrim jinsli, juft gonadalarning yo‘llari mantiya
bo‘shlig‘igaochiladi.


Mollyuskalar(Mollusca)tipi:Boshoyoqlilar(Gastropoda)sinfi.
Vakil:Karakatitsa(Sepiaofficinalis)ningtashqivaichkituzilishi
Karakatitsaningtashqituzilishi.Boshoyoqlimollyuskalarningtanasi
ikkitabo‘limgabo‘linadi– boshvatana,ularbo‘yinorqalibog‘langan.
Mollyuskaning bosh qismi to‘rtburchak shaklda bo‘lib, besh juft
paypaslagichlarimavjud,ularqo‘llarham deyiladi,og‘izteshigiatrofida
joylashgan. Paypaslagichlarning to‘rtjuftiqisqaroq,muskuliyaxshi
rivojlangan.Paypaslagichlarbarchaqismiuzunasigadiskshaklidagiko‘p
sonliso‘rg‘ichlarbilanqoplangan.Buso‘rg‘ichlaryordamidamollyuskalar
substratga yopishadi. Paypaslagichlarning oldingi (birinchi) juftlari
mollyuskatanasiningorqatomonida,to‘rtinchiqorintomonidajoylashgan.
Beshinchijuft paypaslagichlar tutuvchiqo‘llar deyiladi,ular boshqa
paypaslagichlarga nisbatan uzun, o‘ljasini tutishda ahamiyati bor.
98
Paypaslagichlarasosidagimaydonchamarkazidaog
Paypaslagichlarasosidagimaydonchamarkazidaog‘izteshigijoylashgan.
Boshiningyontomonidajuftyirikmurakkabko‘zlarijoylashgan,uningorqa
tomonidakichiksezgichuqurchalaribor(43-rasm).
Boshoyoqlimollyuskalartanasining keyingiqismiovalshaklda.
Tananingorqaqismioldingitomongakichikbo‘rtikhosilqiladi,uboshning
orqa qisminiyopib turadi.Tananing orqa va ikkiyon tomonibo‘ylab
suzgichlari– muskulliteriburmalaribor.Boshning asosida mantiya
bo‘shlig‘iningchiqarishteshigijoylashgan.
Boshoyolimollyuskalarningchig‘anog‘ikuchlireduksiyagauchragan,
uningqoldig‘iovalshakldagiohakplastinkadaniboratbo‘lib,tananingorqa
tomonidateriostidajoylashgan.Bu plastinkatananing orqatomoniga
qattiqlikberibturadi.
Mantiya bo‘shlig‘iva mantiya a’zolarikompleksi.Karakatitsaning
tanasimantiyabilano‘ralganbo‘lib,qorintomondamantiyabo‘shlig‘inihosil
qiladi.Mantiyabo‘shlig‘idamantiyaa’zolarijoylashgan.Mollyuskaningbosh
vagavdaoralig‘ichegarasiningqornitomondamantiyabo‘shlig‘iingichka
yo‘lijoylashgan,bu yo‘lorqalimantiya bo‘shlig‘itashqimuhitbilan
bog‘lanadi.Mantiyabo‘shlig‘iningoldingimarkaziyqismidavoronkadeb
ataluvchiorganjoylashgan.Voronkaningingichkaoldqismiteshikorqali
tashqi muhitga ochiladi. Orqa tomondagi ikkinchi teshik mantiya
bo‘shlig‘igaochiladi.Voronkaningkengayganorqatomoniyonqismidajuft
yarim oysimonshakldachuqurlikmavjud. Paypaslagichlar asosida gimaydon chamarkazida og‘iz teshigi joylashgan.
Boshining yon tomonida juft yirik murakkab ko‘zlari joylashgan ,uning orq
Tomonid ki chiksez gichuqurchalari bor(43-rasm).
Boshoyoqli mollyuskalar tanasining keyingi qismi oval shaklda.
Tananing orqa qismi oldingi tomonga kichik bo‘rtik hosil qiladi, u boshning orqa qismini yopib turadi.Tananing orqa va ikkiyon tomoni bo‘yla suzgichlari– muskulli teri burmalar ibor. Boshning asosida mantiya
bo‘shlig‘ining chiqarish teshigi joylashgan.
Bosh oyolimollyuskalarning chig‘anog‘i kuchli reduksiyaga uchragan,
Uning qoldig‘i oval shakldagi ohak plastinkadan ibora tbo‘lib, tananing orqa tomonida teriostida joylashgan .Bu plastinka tananing orqa tomoniga qattiqlik berib turadi.
Mantiya bo‘shlig‘I va mantiya a’zolari kompleksi. Karakatitsaning
Tanasi mantiya bilan o‘ralgan bo‘lib, qorin tomon damantiya bo‘shlig‘ini hosil qiladi. Mantiya bo‘shlig‘ida mantiya a’zolari joylashgan. Mollyuskaningbosh vagavdaoralig‘ ichegarasining qorni tomonda mantiya bo‘shlig‘iing ichka yo‘li joylashgan, bu yo‘orqali mantiya bo‘shlig‘I tashqi muhi tbilan
bog‘lanadi.Mantiyabo‘shlig‘iningoldingimarkaziyqismidavoronkadeb