Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

11.1-jadval

Chakana savdo doʻkonlarining turlari

№	Doʻkon turi	Assortiment	Narx darajasi	Izoh
1.	Maxsus	Maxsuslashtirish doirasida chuqur boʻladi	Turli - tuman	Turlari: -cheklangan assortiment boʻyicha; -tor maxsus; -juda yuqori maxsuslashtirilgan.
2.	Universam	Keng (oziq – ovqatlar va uy uchun tovarlar)	Uncha yuqori boʻlmagan savdo ustamalari	Oʻz-oʻziga xizmat koʻrsatish tamoyili
3.	Univermag	Keng (kiyim va poyafzal, maishiy texnika, uy roʻzgʻor buyumlari)	Turli - tuman
4.	Supermarket	Juda keng (oziq – ovqat va nooziq-ovqat tovarlari)	Asosan uncha yuqori emas
5.	Gipermarket(sa vdo kompleksi)	Juda keng	Yuqori emas	Supermarketlarni, doʻkon-omborlarini va past narxli doʻkonlarni xususiyatlarini birlashtiradi.
6.	Past narxli doʻkon (diskaunter)	Turli – tuman (standarti tovarlar yigʻindisi)	Past

Chakana savdo firmalarining turlari 4 ta mezon bilan farq qiladi:

1. 
   doʻkonning jihozlari
   
2. 
   mijozga xizmat koʻrsatish darajasi
   
3. 
   tovar assortimenti
   
4. 
   savdoda xizmat koʻrsatish xarakteriga koʻra farqlanadi.
   

Xizmat koʻrsatish darajasi sotayotgan tovar turiga bogʻliq. Kundalik talabdagi tovarlar uchun oʻz-oʻziga xizmat koʻrsatish; avvaldagi tanlov tovarlari uchun chegaralangan xizmat koʻrsatish; yuqori tovarlarga toʻliq xizmat koʻrsatiladi, bu oʻz ichiga xaridorga yordam sifatida axtarish, solishtirishni, tanlashni, turli savollar bilan maslahat berishni oladi.
Tovar harakatining umumiy yagona zanjirida chakana savdoning texnologiya jarayonlari muhim xalqa hisoblanadi. Chunki xalq iste'mol tovarlarini ishlab chiqarish korxonasidan iste'molchilarga etkazib berish jarayonida tovarlarni tanlash va aholining shu tovarlarga oʻsib borayotgan ehtiyojlarini qondirish uchun eng zarur shart-sharoitlar xuddi ana shu chakana savdo korxonalarida yaratilishi lozim. Aholiga savdo xizmati koʻrsatishning
sifati, ya'ni savdo madaniyati chakana savdodagi texnologiya jarayonlarini, ayniqsa, tovar sotishni tashkil etish darajasiga bogʻliqdir, shu sababli chakana savdo korxonalarining butun savdo operativ faoliyati shu vazifaga boʻysundiriladi.
Ulgurji savdo umumlashgan vositachi hisoblanadi va koʻpchilik vazifalarni bajaradi. Ulgurji savdodan sanoat korxonalari, tijorat firmalari va davlat muassasalari ulgurjisiga tovar sotib olishlari mumkin. Ulgurji savdo ahamiyati quyidagichadir:

• 
  chakana savdoga ishlab chiqarish firmalarning tor assortimentini kengaytirib taklif etadi;
  
• 
  katta hajmda tovar sotib olib, muomala xarajatlarini kamaytiradi;
  
• 
  yuqori malakali tovarshunos va marketologlar bilan tovarlar bozorini chuqur oʻrganadi;
  
• 
  tovarlarni saqlaydi va kerakli tovar zahiralarini shakllantiradi;
  
• 
  ishlab chiqaruvchilar va chakana savdo oʻrtasida mustahkam aloqa bogʻlaydi, ularga moliyaviy yordamlashadi va boshqalar.
  

Ulgurjisiga faoliyat koʻrsatish tovar ishlab chiqaruvchilar, tijoratchi firmalar, agent va brokerlar orqali amalga oshirilishi mumkin.
Ishlab chiqaruvchi korxonalar ulgurji savdo faoliyatini maxsus boʻlim yoki firmalar tashkil etish orqali amalga oshiriladi.
Ulgurji savdo bilan shugʻullanuvchi maxsus tijorat firmalari - ulgurji savdo bazalari, omborlari va tovar birjalari shaklida, xususiy, aksiyadorlik, qoʻshma va davlat mulkiga asoslangan boʻlishi mumkin.
Ulgurji savdogarlarning turlari quyidagi rasmda berilgan(11.3-rasm).