О„zbekiston respublikasi oliy

Mavzu yuzasidan savollar:

1. Rivojlantiruvchi muhitni tashkil etish tamoyillari, rivojlantiruvchi

muhitni tashkil etishga qо‗yiladigan talablarni yoriting.


2. Rivojlantiruvchi muhitni tashkil etish uchun zaruriy jihozlarni bilasizmi?

3-seminar
Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalarning tadqiqotchilik faoliyati va ilmiy-
tabiiy tajribalar o‟tkazish

Mashg‟ulot rejasi:
1. Maktabgacha yoshdagi bolalarning ilk tadqiqotchilik faoliyati.
2. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ilmiy-tabiiy tajribalar o‘tkazish.

Ilm-fan va tabiat markazida bolalar ilk tabiiy-ilmiy tushunchalarni о‗rganib
boradilar. Ushbu markazda bolalarning tabiat hodisalari haqida bilib olgan
tushunchalari va kо‗chadan topilgan narsalar bilan mashg‗ul bо‗lishlari uchun
foydalaniladi. Bolalar kichik tajribalar о‗tkazishi, laboratoriya tashkil etishi va
о‗zlari narsa va hodisalarni о‗rganib, о‗ziga xos xususiyatlarini
aniqlaydilar.Masalan, tabiatdagi tabiiy unsurlar suv,havo va qum, tuproqning
xususiyatlarini о‗rganadilar.Amaliyotda sinab kо‗radilar. Ushbu markazda bolalar
loy va qum xususiyatlarini ajrata oladi, turli tuzilmalarni qurishi mumkin
bо‗ladi.Masalan maktabga tayyorlov guruhlarida quyidagi kichik tajribalarni
о‗tkazish maqsadga muvofiqdir.

1-tajriba. Parchalangan qum

Bolalar maydonchani quruq qumdan balandlatish uchun tavsiya etiladi.
Sirtdan bir bо‗yoq ustidan qumni seping. Qumga bosmadan qalamni olib
qо‗ying. Qumning yuzasiga ba‘zi og‗ir narsalarni qо‗ying (masalan, kalit).
Qumdagi obyektdan chap qismning chuqurligiga e‘tibor bering. Endi siz
trayni silkitib qо‗yishingiz kerak. Kalit va qalam bilan xuddi shunday qiling.
Chizilgan qum qalamchasida ikki barobar chuqur chо‗kib ketadi. Og‗ir narsaning
nusxasi tarqoq qumga qaraganda, qumda sezilarli darajada farqlanadi. Xulosa:
tarqoq qum sezilarli zichroq. Ushbu xususiyat quruvchilarga yaxshi ma‘lum.

2-tajriba. Loyning tuzilishi va xususiyatlari

1. Tarbiyachi navbatma navbat bolalarga tosh va loyni bosib kо‗rishni taklif
qiladi va ular barmoqlarning izlari qayerda qolganini,qayerda qolmaganligini
aniqlashadi. Bolalar shunday deb xulosa qilishadi: loyda izlar qolgan, toshda esa
yо‗q. Sabablarini bolalar о‗zlari tarbiyachi bilan birgalikda topadilar, loy
yumshoq, tosh esa qattiq. Toshdan hech narsa yasab bо‗lmasligi, loyni esa
yushoqligi uchun turli shakllarga keltirish mumkinligini tushunadi.Qismlarga
bо‗lish mumkin ekanligini bilib oladi.

2. Bolalar qо‗lida toshlar, qо‗lida roll, ularni о‗rganib olib, og‗irligi,
hajmi, qattiqlik va boshqalar bilan solishtirsak, ustoz, bolalarni qо‗llarida toshlarni


ezib tashlash, turli yо‗nalishlarda tortib olish, shakllarini о‗zgartirish va ularni
qismlarga bо‗lishga urinishni taklif qiladi. Birgalikda tarbiyachi bilan bolalar
tosh xususiyatlarini oydinlik kiritadilar: Agar ajablanmasangiz mumkin emas
hech narsa, chunki qattiq tosh qismlarga bо‗linadi mumkin emas.
3. Bolalar qо‗llaridagi loyni olib, uni ezib tashlashadi, uni turli
yо‗nalishlarga tortib qismlarga bо‗ladilar. Tarbiyachi bilan birgalikda bolalar
loy xususiyatlarini aniqlab beradi: yumshoq, u qismlarga bо‗linadi, shakllar
о‗zgarishi mumkin, u haykaltarosh bо‗lishi mumkin.

3-tajriba. Nima tezroq?

Bolalar qumli shisha idishga suv quyadilar; qumning qanday ekanligini
muhokama qiling, suv qayerda yо‗qolganligini kо‗rsating. Keyin xuddi shunday
loydan qilinganligiga e‘tibor bering. Qanday qilib loy suvni (juda sekin) sо‗rib
oling, barcha suv sо‗rilib bо‗ladimi. Xulosa: qum loydan kо‗ra tezroq suvni shimib
oladi.