O‘zbekiston Respublikasi o‘z mustaqilligini qo’lga kiritgach, taraqqiyotimizning asosini belgilab beruvchi iqtisodiy sohadagi islohotlarga ustuvor e’tibor qaratildi. Shaxsan Prezidentimiz I

-o‘zini-o‘zi tartiblash. Korxona belgilagan narx va uning chakana narxi o'rtasidagi farq hisobiga tashkil topuvchi, cheklangan daromadlar doirasida amal qilib, muntazam ravishda qayta moslashib turishga undovchi o'zini-o'zi tartiblash bozor infratuzilmasining harakat mexanizmi hisoblanadi;
-ichki raqobatning mavjudligi. Iqtisodiyotning barcha jabhalari singari bozor infratuzilmasi sohasida ham uni kuchsizlantiruvchi, taraqqiyotini sekinlashtiruvchi omil
- yakkahukmronlik hisoblanadi. Shunga ko'ra, yakkahukmronlikning vujudga kelishi va rivojlanishiga qarshi kurashuvchi turli bo'g'inlar o'rtasidagi ichki raqobatning mavjudligi soha faoliyati samaradorligining asoslaridan biri bo'lib xizmat qiladi..


Bozor infratuzilmasining maqsadi, asosiylg vazifa va tamoyillari.

Bozor infratuzilmasi tushunchasi, uning maqsadi va vazifalarini yoritishga yana ko‘plab olimlar o'zlarining qarashlarini berishgan. Xususan, A.Bekmurodov boshchiligidagi mualliflar guruhi tomonidan tayyorlangan “Ommabop iqtisodiyot: mohiyati va asosiy tushunchalari” nomli o'quv qo'llanmasida infratuzilmaning turlarini va vazifalarini yoritishga quyidagicha yondashilgan. Bu yondashuvlar bozor infratuzilmasining ma’lum taraflarini yoritsada, ba’zi bir holatlami kengroq yoritish mumkinligini ko'rishimiz mumkin

Yuqorida ta’kidlanganidek, bozor infratuzilmasi tarkibiy qismlarini turkumlarga ajratishda yana shu narsa ma’lum bo‘ladiki, ba’zi bir tuzilmalaming alohida bozor turlari bilan o‘zaro aloqadorligi mavjud emas. Balki, ular barcha iqtisodiy munosabatlami, shu jumladan, bozor aloqalarini ham tartibga solib turadi yoki ulaming samarali amalga oshishi uchun ko'maklashadi. Jumladan, soliq idorasi, sug'urta muassasasining ba’zi turlari, bojxona, emissiya banki kabi tuzilmalar bevosita davlat tomonidan tashkil etilgan bo'lib, ular iqtisodiy faoliyatning zarur me’yor va tartiblarda olib borilishini ta’minlashga xizmat qiladilar.
Bozor infratuzilmasi unsurlarining tarkib topishi va rivojlanishi darajasi turli mamlakatlarda turlicha bo'lishi mumkin.
Bu esa:
-iqtisodiyotning rivojlanganlik darajasi;
-unda olib borilayotgan iqtisodiy siyosatning xususiyatlari;
-infratuzilma sohasining rivojlanishiga bo'lgan e’tibor;
-davlat tomonidan qo'llab-quwatlashning mavjudligi kabi bir qator omillar ta’siri ostida shakllanadi.
Shunga ko'ra, O'zbekistonda bozor infratuzilmasining rivojlanish xususiyatlarini o'rganish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Ilmiy tadqiqotlarda bozor infratuzilmasini ta’riflashda, rivojlangan infratuzilmaga ega bo'lgan mamlakatlar tajribasini tahlil qilish va 0‘zbekistonning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga oigan holda quyidagi uslubiy yondashuvlar tavsiya etiladi:
- funksional;
- tarmoq;
- bozorlarga xizmat qilish;
-hududiy faoliyati;
- mulk shakllari;
- rivojlanganlik darajasi.
Bozor infratuzilmasining funksional belgisi takror ishlab chiqarish jarayonining uzliksizligini ta’minlashdagi rolini to‘liq ochib beradi, ya’ni: savdo vositachilik, moliya-kredit, iqtisodiyaxborot, iqtisodiy-huquqiy, tashqi iqtisodiy kabilami.
Tarmoq nuqtai nazaridan - savdo, ta’minot, mahsulotni sotish, tayyorlov, moliyalash, kredit, sug‘urta, axborot-hisoblash, ko‘chmas mulk bilan operatsiyalar va umumiy tijorat faoliyati bilan bogMiq boMgan infratuzilma.
Bozorlarga xizmat qilish belgisi bo‘yicha:
- turli bozorlarga xizmat qiluvchi universal xarakterga ega bo’lgan umumbozor infratuzilmasi (tijorat banklari, sug‘urta kompaniyalari, maslahat, auditorlik firmalari, axborot muassasalari va hokazolar);
- alohida bozorlarga xizmat qiluvchi infratuzilma (iste’mol bozori, ishlab chiqarish vositalari, moliya va ko‘chmas mulk bozorlari va hokazolar). hududiy faoliyati bo‘yicha:
-xalqaro (xalqaro banklar, biijalar, sug‘urta kompaniyalari, chet el firmalari, vakolatxonalari, chet el banklari filiallari, tashqi savdo firmalari, bojxona tashkilotlari, xalqaro yarmarkalar va hokazolar);
- milliy ( 0 ‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi, Respublika fermer xo‘jaliklari uyushmasi, Tovar-xomashyo birjasi, Respublika fond biijasi, Agrobank va hokazo);
- hududlararo (hududiy tovar biijalari, hududlararo ulguiji savdo uyushmalari va hokazo);
- hududlar (viloyatlardagi ulguiji savdo, tijorat banklari, savdo uylari va hokazolar);
- shahar va tumanlardagi (ulguiji va kichik ulguiji, marketing, reklama firmalari, advokatlik idoralari, auditorlik firmalari va hokazolar).
Mulk shakllari jihatidan:
-davlat, korporativ va xususiy mulk shaklidagi infratuzilma;
-ijtim oiy tashkilotlar mulkiga taalluqli bo‘lgan infratuzilma (masalan, tijorat banklari uyushmasi, biija ittifoqlari va boshqalar);
-xorijiy mulkdorlarga tegishli bo‘lgan infratuzilma (xorijiy davlatlar banklari filiallari, savdo korxonalari vakolatxonalari va hokazo);
-aralash mulk shaklidagi infratuzilma.
Rivojlanish darajasi bo‘yicha:
-eski tizimdan qolgan va hozirgi davr tijorat va biznesning rivojlanishi munosabati bilan tubdan o‘zgartirishni talab qiladigan infratuzilma;
-yangi shakllantirilgan infratuzilma;
- shakllangan va o‘zining faoliyati doirasi bilan hozirgi zamon bozor talablariga javob beruvchi infratuzilma